Atlantic Council: Türkiye'nin Sahel'de artan etkisi dengeleri değiştiriyor

ABD merkezli düşünce kuruluşlarından Atlantic Council'de Türkiye'nin savunma sanayi adımlarının artan etkisinin Sahel Bölgesi üzerinden değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

Sahel-Türkiye savunma işbirliğinin özellikle 2018'den bu yana istikrarlı bir şekilde arttığına dikkat çekilen analizde, bölgede yaşanan terör ve darbeler gibi bitmek bilmeyen güvenlik kaygılarının arasında Türkiye'nin bir güvenlik ortağı olarak ortaya çıktığı ve etki alanını giderek artırdığı belirtildi.

Analizde ayrıca; Türkiye'nin bölgede artan etkisinin başta ABD olmak üzere Batı ülkeleri tarafından yakında takip edilmesi gerektiği ve Türkiye ile işbirliği yollarının aranması gerektiği belirtildi.

İşte Atlantic Council'de yayınlanan analiz:

2022'den bu yana Burkina Faso, Çad, Mali ve Nijer, Türkiye'den en az on iki parti savunma malzemesi sevkiyatı aldı ve bu, Sahel'in Türkiye ile artan ilişkilerinin birçok işaretinden sadece biri.

Üst düzey diplomatik görüşmeler ve bölgede Türk özel askeri şirketlerinin faaliyet gösterdiği yönündeki söylentiler, daha geniş bir ilişkinin işaretini veriyor.

Washington, ABD'nin çıkarlarını ilerletmek için Türkiye ile ortaklık kurmayı düşünebilir. Ancak herhangi bir işbirliğine açık bir bakış açısıyla yaklaşmalıdır.

Genişleyen ortaklık

Türkiye'nin Sahel ile ilişkileri, bölgedeki güvenlik krizinden önce başlamış olsa da, son yıllarda daha da gelişmiştir.

Türkiye ile Mali arasındaki ticaret, son yirmi yılda yüzde 32.000 artarak 2003'te 5 milyon dolardan 2022'de 165 milyon dolara ulaşmıştır. Türk firmaları da altyapı geliştirmede önemli bir rol oynamış, Nijer'in Niamey kentinde bir havaalanı ve beş yıldızlı bir otel inşa etmiştir. Bu ilişkiler, savunma işbirliği için güçlü bir temel oluşturmaktadır.

Sahel-Türkiye savunma işbirliği 2018'den bu yana istikrarlı bir şekilde artmıştır.

Şu anda feshedilmiş olan G5 Sahel Ortak Gücü'ne Türkiye'nin 5 milyon dolarlık taahhüdüyle başlayan süreç, daha geniş ve derin bir ortaklığa dönüşmüştür.

Ayrıca, Burkina Faso, Çad, Mali ve Nijer'de yaşanan darbeler, ABD'nin savunma yardımını durdurmasına neden olmuş ve bu ülkelerin ABD ekipmanlarını bakım ve tedarik etme kabiliyetini engellemiştir.

Bölgesel güvenlik kötüleşirken ve Batı'nın yardımı durgunlaşırken Türkiye daha cazip bir ortak haline gelmiştir.

Askeri teçhizat satışı, Sahel-Türkiye savunma işbirliğinin temel taşıdır. Bu satışlar, Burkina Faso, Mali ve Nijer'in Türk Bayraktar TB2 insansız hava araçlarını teslim aldığı 2022 yılında ciddi bir şekilde başladı.

Bu insansız hava araçları, uygun fiyatları, güvenilirlikleri ve yaygınlıkları nedeniyle AK-47 saldırı tüfeği ile karşılaştırılarak, hem bölgede hem de kıtada hızla yayıldı. Bu satın alımlar, Sahel ülkeleri Ankara'ya yönelmeye başladıkça, tedarikte bir değişimin habercisi oldu.

Zaman geçtikçe insansız hava aracı satışları hızla devam etti. Çad, 2023 yılında Anka-S insansız hava araçlarını, 2024 yılında ise Aksungur insansız hava araçlarını satın alırken, Mali TB2 filosunu genişletti.

Burkina Faso ve Mali, 2024 yılında Akıncı insansız hava araçlarını satın alarak daha gelişmiş sistemlere geçiş sinyali verdi.

Burkina Faso Cumhurbaşkanı yaptığı açıklamada;

“Savunma kapasitemiz ünlü Bayraktar TB2'lerden oluşuyor. Artık Akıncı adında yeni bir insansız hava aracımız var”

diyerek Burkina Faso'nun silah cephanesindeki Türk ekipmanlarının merkezi rolünü vurguladı.

Ancak bu sadece insansız hava araçlarıyla sınırlı değil. Burkina Faso ve Çad, 2022 yılında Türk zırhlı araçları satın aldı. Nijer, 2022 yılının sonlarında Türk uçaklarını satın alarak tamamen Türk üretimi bir uçağın ilk ihracat müşterisi oldu ve işbirliği daha da genişledi. Çad da kısa süre sonra aynı uçağı 2023 yılında satın aldı.

Türk ekipmanları, Sahel ordularının ciddi güvenlik açıklarını giderdi ve onlara yeni yetenekler kazandırdı.

Türk uçakları ve insansız hava araçları, orduların kendi topraklarını gözetlemelerine ve ihtilaflı bölgelere güçlerini yansıtmalarına olanak tanıyarak kara hareket kabiliyetindeki kısıtlamaları telafi etti.

Türk TB2 insansız hava araçlarının, Mali'nin 2024 yılında Sahra Çölü'nün derinliklerinde bulunan isyancıların kalesi Kidal'ı geri almasında belirleyici bir rol oynadığı bildirildi.

Bölgesel etki

Askeri teçhizat satışları, Türkiye'nin ilişkilerini ve etkisini artırmaya yardımcı oluyor. Sahel ülkeleriyle ortaklık kurmak, Türkiye'ye bölgesel çıkarlarını takip edebileceği ve Müslüman çoğunluklu ülkeler arasında lider imajını güçlendirebileceği yeni yollar sunuyor.

2024 tarihli bir Türk istihbarat raporu, Nijer'in Ankara'nın Afrika'daki etkisini genişletebilecek bir “stratejik ortak” olduğunu değerlendiriyor.

Bu ilişkiler, Türkiye'nin rakipleriyle rekabet etmesini de sağlıyor. Bazı analistler, Türkiye'nin bu girişimlerinin Fransa ve Birleşik Arap Emirlikleri'ni geride bırakmasına yardımcı olduğunu savunuyor.

Sahel ülkeleri artık Ankara'yı önemli bir güvenlik ortağı olarak görüyor.

Örnek olarak Mali savunma bakanı Kasım 2024'te yaptığı bir açıklamada;

“Yeni bir yol izliyoruz. Türk ekipmanları toprak ağını güçlendirmeye ve tehditleri nerede olursa olsun etkisiz hale getirmeye yardımcı olacak”

ifadelerini kullandı.

Burkina Faso, 2023 yılında bir Türk savunma şirketinin başkanına en yüksek devlet madalyasını verdi.

Peki ne olacak?

Bazı koşullar altında Türkiye ile işbirliği, ABD'nin bölgesel hedeflerini ilerletebilir.

Sahel ülkeleri, ABD'nin genellikle sağlayamadığı, artan terör tehdidiyle mücadele etmek için savunma yardımına ihtiyaç duymaktadır. Türk uçakları, zırhlı araçları ve insansız hava araçları, kuvvetlerin hareket kabiliyetini artırmakta ve orduların teröristlerin kalelerine karşı mücadele etmesine yardımcı olmaktadır.

Türkiye'nin bölgedeki artan katılımı, ABD'nin düşmanlarına karşı koymak için de fırsatlar sunmaktadır.

Türk askeri teçhizatı, Çin veya Rus ürünlerine göre uygun fiyatlı, yüksek kaliteli bir alternatif sunmaktadır.

Gelinen noktada Batı ülkeleri ve Washington için Türkiye ile yapılacak herhangi bir ortaklık dikkatle ayarlanmalı ve yakından izlenmelidir ve ABD, hayati çıkarlarını gözetmek için bağımsız hareket etme kapasitesini ve esnekliğini korurken, hedeflerin uyumlu olduğu alanlarda Türkiye ile işbirliği yapmalıdır.