Avrupa'nın kitap yakma geleneği

“Kitap Yakma” kitapların ateşle yok edilmesi törenine verilen addır. Genellikle halka açık yerlerde, yazılı metinlere kültürel, dinsel ya da siyasi muhalefet gösteren kitapların yakılması şeklinde gerçekleştirilirdi. Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanı Joseph Goebbels 1933’te Alman sanat ve kültürünü Nazi emelleriyle uyumlu hâle getirmeye çalıştı. Hükümet, Yahudi ve diğer sözde siyasi şüphelilerin kültürel örgütlerini ya da Nazilerin “yoz” olarak yaftaladığı sanat eserleri yaratan kişileri temizledi. İlk Nazi hareketinin öncü kolunda Alman üniversite öğrencileri vardı. Orta sınıfın aşırı milliyetçiliğinin ve antisemitizminin uzun süredir göstergeleri olan öğrenci örgütleri yıllarca yoğun bir biçimde faaliyet gösterdiler ve seslerini duyurdular. I. Dünya Savaşı’ndan sonra pek çok Alman öğrenci Weimar Cumhuriyeti’ne (1919–1933) karşı çıktı ve Nasyonel Sosyalizm’in siyasi hoşnutsuzluk ve husumetleri için uygun bir araç olduğunu anladılar.

Nazi Alman Öğrenci Birliği, 6 Nisan 1933’te edebî anlamda ateşle temizlik ya da “arındırma” havası yaratmak üzere ulus çapında “Alman Olmayanlara karşı Eylem” deklare etti. Kaygı verici öneme sahip sembolik bir eylem olarak üniversite öğrencileri, 10 Mayıs 1933’te 25.000 ciltten fazla “Alman olmayan” kitabı yaktı. Bu eylem, devlet sansürü ve kültür kontrolü döneminin habercisiydi. 10 Mayıs akşamı 34 üniversite şehrindeki sağcı öğrenciler, “Alman olmayanlara karşı” meşaleler eşliğinde yürüyüş düzenledi. Senaryolu törenler yüksek Nazi yetkililerini, profesörleri, üniversite rektörlerini ve üniversite öğrenci liderlerini, katılımcılara ve izleyicilere hitap etmeye çağırıyordu. Miting alanlarında öğrenciler “istenmeyen” kitapları büyük bir törenle, bando eşliğinde ve sözde “yakma yeminiyle” ateşe attı. Goebbels’in konuşmasını dinlemek için Berlin’de 40.000 kişi toplandı.

O gece öğrenci liderlerinin yaktığı kitapların yazarları arasında Bertolt Brecht gibi tanınmış sosyalistler, komünizm kavramının kurucusu Karl Marx, Avusturyalı oyun yazarı Arthur Schnitzler gibi önemli “burjuva” yazarları ve içlerinde Amerikalı yazar Ernest Hemingway’in de olduğu “yozlaştırıcı yabancı etkiler” bulunmaktaydı. Ateş, Nobel ödüllü Alman yazar Thomas Mann’ın yazılarını ve Nazi ideologlarının kötülediği, savaşın cesur bir tasvirini yapan Batı Cephesi’nde Yeni Bir Şey Yok‘un yazarı, eserleri en çok satanlar arsında bulunan Erich Maria Remargue’nin çalışmalarını da yaktı. Kara listedeki diğer yazarlar arasında Amerikalı Jack london, Theodore Dreiser ve sosyal adalete olan inancının, kendisini pasiflik ve barışçılığı savunma konusunda cesaretlendirdiği Helen Keller bulunmaktaydı. 10 Mayıs ulusal programı, gazete haberlerinde geniş yer alarak başarılı olmuştu. Radyo yayınları yeni konuşmaları, şarkıları ve törensel ilahileri sayısız Alman dinleyiciye “canlı” olarak sunmuştu. Çalışmaları yakılan yazarlar arasında Franz Werfel, Max Brod ve Stefan Zweig gibi Yahudi yazarlar da bulunmaktaydı. Kalabalık, 1820’de “Kitapları yaktıkları yerde gün gelir insanları da yakarlar” demiş, sevilen 19. yüzyıl Alman Yahudi şairi Heinrich Heine’in eserlerini de yaktı.