Çandarlı Halil Paşa neden idam edildi?
İstanbul'un fethinden sadece bir gün sonra, Osmanlı İmparatorluğu'nun en güçlü devlet adamı olan Veziriazam Çandarlı Halil Paşa, Fatih Sultan Mehmed'in emriyle tutuklandı ve idam edildi. Bu karar, köklü bir ailenin siyasi gücünün sonu oldu.
Son Güncelleme: 26.06.2025 - 16:05
- Fatih Sultan Mehmed'in, kendisini ilk saltanat döneminde tahttan indiren Çandarlı Halil Paşa'ya karşı yıllardır beslediği kişisel husumet, idamın temel nedenini oluşturdu.
- İstanbul'un fethinin hemen ardından Halil Paşa'nın Bizans'tan rüşvet aldığına dair kasıtlı olarak yayılan söylentiler ve siyasi komplolar, idam kararı için resmi bir gerekçe olarak sunuldu.
- Kuşatma esnasında yeni bir Haçlı ittifakından endişe ederek gösterdiği ihtiyatlı tavır ve rakibi devşirme kökenli Zağanos Paşa ile yaşadığı derin güç mücadelesi, sonunu hazırlayan etkenler arasında yer aldı.
- İdam kararı, aynı zamanda Fatih Sultan Mehmed'in devşirme kökenli devlet adamlarını öne çıkararak Türk aristokrasisinin yönetimdeki etkinliğini kırma politikasının en somut adımı oldu.
Çandarlı ailesinin bir ferdi olarak medrese eğitimiyle yetişen ve babası gibi veziriazamlığa yükselen Halil Paşa, Sultan II. Murad döneminin en güvenilir ve yetkili ismiydi. Ancak II. Murad'ın tahtı genç yaştaki oğlu II. Mehmed'e bırakmasıyla birlikte devlet içindeki dengeler değişmeye başladı.
Genç padişahın, lalası olan devşirme kökenli Zağanos Paşa'nın etkisi altına girmesi, tecrübeli veziriazam Halil Paşa'yı derinden tedirgin etti. Bu durum üzerine Halil Paşa, Macar ordularıyla yapılan Segedin Antlaşması'nın bozulmasını ve yeni bir Haçlı ordusunun toplanmasını fırsat bilerek Bursa'ya çekilmiş olan II. Murad'ı yeniden ordunun başına geçmeye ikna etti.
Varna Zaferi'nin ardından yaşanan Edirne yangını ve tarihe "Buçuktepe Vak‘ası" olarak geçen yeniçeri isyanını gerekçe gösteren Halil Paşa, II. Murad'ı tekrar Edirne'ye davet ederek tahta çıkmasını sağladı. Bu hamle, genç Mehmed'in tahttan indirilmesi anlamına geliyordu ve gelecekte yaşanacak büyük husumetin tohumlarını ekti.
Fethin gölgesinde kalan siyasi çekişmeler
Sultan II. Murad'ın vefatının ardından Manisa'da bulunan Şehzade Mehmed, Halil Paşa tarafından Edirne'ye davet edildi ve ikinci kez Osmanlı tahtına oturdu. Fatih Sultan Mehmed, kendisini tahttan indiren Halil Paşa'yı görevinde tutsa da geçmişte yaşananlar nedeniyle veziriazam sürekli bir endişe içinde yaşadı.
İki devlet adamı arasındaki asıl kırılma, İstanbul'un fethi hazırlıkları sırasında yaşandı. Halil Paşa, Varna ve Kosova savaşlarının tehlikeli anlarını yakından bildiği için yeni bir Haçlı ittifakını tetikleyebilecek İstanbul kuşatmasına karşı ihtiyatlı bir politika izlenmesini savunuyordu.
Hatta Paşa'nın zaman zaman kuşatmanın kaldırılması yönünde telkinlerde bulunduğu bilinmektedir. Buna karşılık Fatih Sultan Mehmed, veziriazamının düşüncelerinin aksine, fethi şiddetle destekleyen Zağanos Paşa, Molla Gürânî ve Akşemseddin gibi isimlerin tavsiyelerine uyarak kuşatmaya kararlılıkla devam etti.
Fetihten bir gün sonra gelen şok tutuklama ve idam kararı
İstanbul'un 29 Mayıs 1453'te fethinden sadece bir gün sonra, Fatih Sultan Mehmed beklenen hamlesini yaptı. Hakkında çıkarılan "rüşvet aldığı" şeklindeki söylentiler ve "bazı tertipli sözler" bahane edilerek, kendisine karşı duyduğu derin husumetle hareket eden padişah tarafından 30 Mayıs 1453'te görevden alındı.
Çocuklarıyla birlikte tutuklanan Halil Paşa, kırk gün süren bir esaretin ardından Edirne veya İstanbul'daki zindanda idam edildi. Çok zengin olduğu bilinen Paşa'nın tüm mal varlığına devlet tarafından el konuldu, ancak bu mallar yıllar sonra Sultan II. Bayezid devrinde çocuklarına iade edildi.
Çandarlı Halil Paşa'nın idamı, yalnızca bir devlet adamının sonu değil, aynı zamanda Osmanlı yönetim anlayışında bir devrin kapanışı anlamına geliyordu. Bu olayla birlikte Fatih, Türk kökenli ve nüfuzlu ailelerin gücünü kırarak doğrudan kendisine bağlı, devşirme kökenli bir devlet bürokrasisi kurma yolundaki en büyük engeli ortadan kaldırmış oldu.
Kaynak:
İslam AnsiklopedisiİLGİLİ HABERLER
İran’da eşini öldüren kişi halkın önünde idam edildi
Eski Güney Kore Cumhurbaşkanı Yoon Suk Yeol idam edilebilir
İsrail Parlamentosu'ndan tartışmalı ölüm cezası yasa tasarısına onay
Eski Bangladeş Başbakanı insanlığı karşı suçlardan idama mahkum oldu
İsrail Filistinli esirleri zehirli iğneyle idam etmeye hazırlanıyor
İran'da cinsel saldırı suçlusu halkın gözü önünde idam edildi
DİĞER HABERLER
Şanlıurfa’da 12 bin yıllık 'amfi tiyatro' ortaya çıktı
Oylum Höyük kazılarında Hitit dönemine ait yeni çivi yazılı belgeler ortaya çıktı
Tarihte bugün: TBMM'yi tanıyan ilk İtilaf devleti Fransa ile Ankara Anlaşması imzalandı
Karahantepe'de Neolitik Çağ insanlarının yaşadığı 30'dan fazla kulübe bulundu
Tarihte bugün: Uşi Antlaşması imzalandı, Osmanlı Afrika'daki son toprağını kaybetti
Tolstoy'un yeğeni, atasının tutulduğu Yedikule Zindanları'nı ziyaret etti
Tarihte bugün: Fransa'nın son kraliçesi Marie Antoinette giyotinle idam edildi
Mardin'de tarihi değirmenin altından 1500 yıllık mozaik çıktı
Syedra Antik Kenti'nde dünyadaki üçüncü Aziz Pavlus freski keşfedildi
Soğmatar Antik Kenti'nde 3 bin yıllık kamusal yapı keşfedildi


