FT: ABD Kongresi'ndeki üyelerin sadece yüzde 7’si 40 yaşının altında

İleri yaştaki liderler, yönettikleri toplumu yeterince temsil edip etmedikleri dışında, farklı yönlerden tartışmalara konu oluyor.

ABD merkezli The Financial Times gazetesi, yaşlıların egemen olduğu yönetim biçimi gerontokrasinin ABD'deki etkisini irdeledi.

İşte Yazar Eva Xiao'nın yayınlanan o analizi:

Geçen hafta Nancy Pelosi’nin Temsilciler Meclisi’nde bir dönem daha görev yapmayı düşündüğünü açıklayınca inanamayanlar oldu. Bazı Demokratlar deneyimli bir devlet kadını ve muhteşem bir bağış toplayıcı olan Pelosi ile iki yıl daha çalışma ihtimalinden hoşnut olsa da birçok siyaset uzmanı bu coşkuyu paylaşmıyor. Çünkü “Onursal Sözcü” unvanına sahip Pelosi bir yıl sonraki ABD seçimlerinde 84 yaşında yaşında olacak. Üstelik açıklaması tam da Amerikan siyasetinde yaşlı adayların ciddi bir meseleye dönüştüğü bir zamanda geldi.

Dünya genelinde çoğu siyasetçi halkın genelinden çok daha yaşlı ancak ABD yine de uç bir örnek. Kongredeki her beş isimden biri 70 yaşının üzerinde. Siyasetçilik ülkede yaş ortalamasının en yüksek olduğu mesleklerden biri.

Zorunlu emeklilik ve zihin testi

Bu trend görev dönemi limiti ve zorunlu emeklilik çağrılarını beraberinde getirdi. Hatta 75 yaş üzerindekilere zorunlu zihinsel yeterlilik testi yapılmasını isteyenler var.

Ottawa Üniversitesi politika çalışmaları profesörü Daniel Stockemer dünyada yaş temsili üzerine çalışıyor. Stockemer’e göre “Lider sirkülasyonu demokrasi için genel anlamda iyi bir şey.” Stockemer bunun yaşlı üyeleri dışlamak anlamına gelmediğini ama "şovu aynı insanların yönetmesine izin vermek" yerine yeni gelenlere alan açılması gerektiğini söylüyor. Pelosi’ye gelen tepkiler ABD’de giderek büyüyen gerontokrasi yani kabaca yaşlıların iktidarı tartışmalarındaki son kıvılcım oldu.

İlk kez 1987’de kongreye seçilen Pelosi’nin açıklamasından kısa süre önce 81 yaşındaki Cumhuriyetçi Mitch McConnell ve 90 yaşındaki California senatörü Dianne Feinstein’ın sağlığına dair endişeler gündeme gelmişti.

McConnell son dönemde muhabirlerle konuşurken iki kez donakalıp cümlesini bitiremedi. Sonrasında kongre hekimine ve kendi “nöroloji ekibine” göründü. En yaşlı üye Feinstein ise bu yıl sağlık sorunları nedeniyle uzun süre oturumlardan uzak kaldı. Neticede senatodaki çoğunluğu bıçak sırtı olan Demokratların bazı tayinleri ve yasaları kabul ettirmesi zorlaştı. Feinstein 2024’te görevi bırakacak olsa da hafıza sorunlarına dair süregelen kaygılar yüzünden erken emekli olması yönündeki çağrılara direniyor.

Tarihin en yaşlı başkanı

Sağlığından endişe edilen bir diğer isimse Joe Biden. ABD tarihinin en yaşlı başkanı olan seksenlik Biden’ın önümüzdeki seçimlerdeki olası rakibi Cumhuriyetçi aday Donald Trump da 77’yi devirdi. Eski başkan adayı 76 yaşındaki Mitt Romney iki ismi de “kenara çekilip” yeni jenerasyona yer açmaya davet etti. Ağustos ayında Associated Press ile NORC Center for Public Affairs Research tarafından yapılan ankete göre halkın dörtte üçü Biden’ın bir dönem daha başkanlık yapamayacak kadar yaşlı olduğu görüşünde.

Demokratların en az üçte ikisi de böyle düşünüyor. Ancak Amerika’daki gerontokrasiye dair rahatsızlığın iki boyutu var: Siyasi zümrenin yaşlıların hakimiyetinde olması, fiziksel zindelik ve zihinsel yeterlilik kaygılarından başka sonuçlar da getiriyor.

Gençler azınlık gibi oldu

Tıpkı diğer azınlık grupları gibi yeterince temsil edilmeyen gençlerin menfaatleri siyasetçiler tarafından gereğince dikkate alınmıyor. Sosyal bilimcilere göre bu durum gençler arasında siyasete duyarsızlığı artırabilir. Profesör Stockemer’e göre yasama organları “nüfusun genelinin istediğine benzer kararlar alabilmek için o nüfusa belli ölçüde benzemeli.”

ABD’de senato ve temsilciler meclisi üyelerinin ortalama yaşı 21. yüzyıl başından beri genellikle yükselişte. Almanya’da aksi bir durum var. İngiltere ve Fransa alt meclislerinde ise son yıllarda yaş ortalaması büyük ölçüde aynı kaldı.

ABD Temsilciler Meclisi 58 yaş ortalamasıyla diğer G-7 ülkelerini ve Rusya’yı geride bırakmış durumda. Senatoda ise rakam 65’e çıkıyor. Başka bir deyişle senatörlerin yarısı emeklilik için uygun görülen yaşa gelmiş durumda. Bu yaşların kongredeki görev süresi başlangıcına göre hesaplandığı düşünülürse, mevcut isimler görev süresi bittiğinde daha da yaşlanmış olacak.

Kongre’deki üyelerin sadece yüzde 7’si 40 yaşın altında. Bu durum gerek temsil gerekse genç Amerikalıların önemsediği iklim gibi konulardaki yasaların geçirilmesi için kötüye işaret olabilir. Norveç İşletme Okulu’ndan Profesör Jon Fiva Norveç parlamentosundaki yaş, cinsiyet, sosyal sınıf ve kent-kır temsilinin politika tartışmalarına etkisi üzerine çalışıyor. Fiva’ya göre seçilmiş yetkililerin tutumları yaşa göre değişiyor. Yaş yeni bir siyasi fay hattı olarak zaman zaman parti sadakatine bile baskın çıkabiliyor.

Bir kişinin görüşleri sadece Demokrat veya Cumhuriyetçi olmasına göre şekillenmiyor. Fiva "Demokrat’ın veya Cumhuriyetçi’nin genç mi yaşlı mı olduğu önemli" diyor.

Örneğin Pew Research Center’ın 2021 tarihli araştırmasına göre Z kuşağından olan, yani 1996’dan sonra doğan yetişkinlerin iklim değişikliğiyle mücadeleye ilgisi eski kuşaklardan daha fazla. Cumhuriyetçiler arasında bile genç yetişkinler daha fazla fosil yakıt kullanımını desteklemeye yaşlılar kadar yatkın değil.

Z kuşağından olan grubun yüzde 44’ü yeni petrol kullanımını desteklediğini söylerken “baby boomer” kuşağı ve daha yaşlı Cumhuriyetçiler arasında bu oran yüzde 74. Bir diğer anket ise Z kuşağı Cumhuriyetçilerin başka meselelerde de yaşlı partililerden farklı düşündüğünü gösteriyor. Irk adaletsizliğine dair bilinçleri daha yüksek ve hükümetin meseleleri kişilere ve işletmelere bırakmaktansa bizzat müdahale edip çözmesini tercih ediyorlar.

Her ülkenin sorunu

Meclis üyeleri ile genel nüfus arasındaki yaş uçurumu ABD’de özellikle dikkat çekici olsa da politikalar belirlenirken gençlerin yeterince temsil edilmemesi dünyanın her yerinde görülen bir sorun.

Ulusal parlamentoları bir araya getiren uluslararası Parlamentolar Arası Birlik örgütünün yeni verilerine göre dünyada meclis üyelerinin sadece yüzde 2.8’i 30 yaşın altında. Halbuki dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 18’i 18 ila 29 yaş arasında.

Geleceğin kanun yapıcılarının siyasete girmesinin önünde birçok engel var: Siyasi bağlantı ve destek eksiği, sınırlı kaynak yaratma gücü ve mevzuata bağlı minimum yaş kısıtlamaları. Gençlerin bu engelleri aşmasına yardımcı olmak adına “Run for Something” gibi bazı gruplar kuruldu. 40 yaş altı bireylerin eyalet ve yerel seçimlerde aday olmasına yardımcı olan Run for Something’in 29 yaşındaki sözcüsü Juan Ramiro Sarmiento “Bugünkü hükümetimiz gerontokrasi gibi yönetiliyor. Buradan çıkan kamu politikasının yaşlıların yararına olması şaşırtıcı değil” diyor.

Türkiye’de durum ne?

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin yaş ortalaması 52.1. Meclisteki 600 milletvekilinden 75’i 60 yaş ve üzerinde. 65 yaş ve üzerindeki milletvekillerinin sayısı ise 51. Mecliste grubu bulunan partilerin yaş ortalaması söyle:

AKP: 51.4

CHP: 53.3

MHP: 54.6

İYİ PARTİ: 55.1

YSP/HDP: 47.1

Saadet Partisi: 54.15

Liderlerin yaşları

AKP Recep Tayyip Erdoğan : 69

CHP Kemal Kılıçdaroğlu: 75

MHP Devlet Bahçeli: 75

İYİ Parti Meral Akşener: 67

YSP Çiğdem Kılıçgün Uçar: 45 / İbrahim Akın: 62

HDP Sultan Özcan: 58 / Cahit Kırkazak: 44

Saadet Partisi - Temel Karamollaoğlu: 82

Demokrasi ve Atılım Partisi Ali Babacan: 56

TİP Erkan Baş: 44

Meclisin en genci:

Zehranur Aydemir (25, AKP)

Meclisin en yaşlısı:

MHP Genel Başkanı ve Osmaniye Milletvekili Devlet Bahçeli, Yeşil Sol Parti Diyarbakır Milletvekili Cengiz Çandar ve CHP İstanbul Milletvekili İlhan Kesici (75)