Marib Barajı'nın çöküşü bir imparatorluğu nasıl yok etti?

Yemen'deki antik Marib şehrinin yakınında büyük bir barajın kalıntıları bulunmaktadır. Antik dünyanın en büyük mühendislik harikalarından biri olarak kabul edilen Büyük Marib Barajı, 580 metre uzunluğundaydı ve döneminin en büyük barajlarından biriydi.

Büyük Baraj, ayakta kaldığı süre boyunca çölü bir vahaya dönüştürdü ve o zamanlar Güney Arabistan'ın en büyük şehri olan Marib'in etrafında bulunan yüz kilometrekarelik kumlu toprağın sulanmasına olanak sağladı.

Barajın 6. yüzyılda çökmesi bu eski ticaret imparatorluğunun da yıkılmasına neden oldu. Büyük Baraj'ın yıkılması ve Marib'in yok olması bölge tarihinde o kadar önemli bir olaydı ki, Kur'an'da bile yer buluyor.

Marib şehri, batıda Şeba olarak bilinen Saba krallığının iktidar merkeziydi; efsanevi kraliçesi Saba Kraliçesi'nin, altın ve baharatlardan oluşan değerli hediyelerle dolu bir kervanla Kudüs'te Kral Süleyman'ı ziyaret ettiği söylenir..

Her ne kadar kraliçenin var olduğuna dair İncil dışında hiçbir kanıt olmasa da, bilge Kral'a getirdiği iddia edilen cömert hediye, Sabean monarşisinin zenginliğiyle uyumlu olacaktır.

Saba krallığı, zenginliğini Güney Arabistan ile Akdeniz'deki Gazze limanı arasındaki Baharat Yolu (Tütsü Yolu olarak da bilinir) boyunca yapılan ticaret yoluyla artırdı.

Marib, tüccarların dinlenmek ve mal alışverişinde bulunmak için rota üzerinde durdukları birkaç duraktan biriydi. Marib, antik dünyada çok değer verilen iki nadir ve pahalı ürünün ticaretini yapıyordu:

Arap dünyasında yetişen ağaçların özsuyundan yetiştirilen aromatik reçineler, buhur ve mür. Buhur ve mür eski Mısırlılar tarafından mumyalamada, Çinliler tarafından ilaç olarak kullanılmış ve aromaları nedeniyle bilinen dünyanın her yerinde tapınaklarda ve imparatorluk saraylarında yakılmıştır.

Buhur ve mür üreten ağaçlar kuraklığa son derece dayanıklıdır. Bununla birlikte, diğer tarımsal ürünler gibi ağaçlara da dikkatle bakılması gerekir ve onlar, hurma ağacıyla birlikte Sebe ekonomisinin geniş tabanını sağlarlar.

Çölde tarımı mümkün kılmak için Sebeliler kuyulardan ve kanallardan oluşan geniş bir sulama ağı inşa ettiler. Bu sistemin merkezinde Marib Barajı yer alıyordu.

Harç ve taştan yapılmış baraj, Ezan Vadisi'nin yanında Balak Tepeleri'ni kesen geniş bir vadinin üzerinde yer alıyordu. Modern tahminlere göre baraj 15 metre yüksekliğinde ve yarım kilometreden fazla uzunluktaydı.

İlk kez MÖ 1750 ile 1700 yılları arasında inşa edildiğinde muhtemelen daha mütevazı bir başlangıcı vardı.

Baraj, nehrin her iki tarafındaki önemli taş işçiliğine bağlanan kuzey ve güney ucundaki büyük taş ve harç dayanaklarıyla ancak MÖ 7. yüzyılda devasa bir şekil almaya başladı. Bu taş dayanaklar bugün hala ayaktadır.

Baraj yüzyıllar boyunca Sabailerin nesilleri tarafından ve daha sonra da Sabailerin yerini aldıktan sonra Himyarite Krallığının kralları tarafından muhafaza edildi.

Himyariteler yapının yüksekliğini 14 metreye çıkararak daha fazla yeniden inşaa giriştiler ve dolusavaklar, savaklar, bir çökeltme havuzu ve bir dağıtım tankına giden bir kilometre uzunluğunda kanal inşa ettiler.

Bu kapsamlı çalışmalar MS 4. yüzyıla kadar devam etti. Ancak o zamana kadar Marib, buhur ve mür pazarını, ilk yıllarında pagan ibadetiyle olan ilişkisi nedeniyle buhurun ​​kullanımını yasaklayan Hıristiyanlığın yükselen inancına kaptırmıştı.

Ticaret düştükçe Marib refahını kaybetmeye başladı.

Çölü verimli hale getiren ve bölgenin kalkınmasını sağlayan Büyük Baraj bakıma muhtaç hale geldi. Sebelilerin meşhur hidrolik mühendisliği teknikleri yavaş yavaş unutuldu ve barajın bakımı giderek zorlaştı.

Sonuç olarak, 5. yüzyılın ortalarından itibaren baraj, MS 570 yılına kadar düzenli olarak ihlal edilmeye başlandı ve baraj son kez yıkıldı.

Barajın çökmesine neyin sebep olduğu konusunda çok fazla tartışma var. Bazı akademisyenler şiddetli yağışlar olduğunu söylerken, bazıları da depremin taş işçiliği bozduğuna inanıyor.

Efsaneye göre bu gedik, büyük farelerin dişleriyle kemirmesi ve tırnaklarıyla kaşıması sonucu oluşmuş. Kuran'a göre çöküş, Tanrı'nın Sabiileri nankörlüklerinden dolayı cezalandırmasının bir eylemiydi. Kutsal yazılar şöyle diyor:

Andolsun, Sebe’ (halkı)nın oturduğu yerlerde de bir ayet vardır. 

(Evleri) Sağdan ve soldan iki bahçeliydi.(Onlara demiştik ki: ) “Rabbinizin rızkından yiyin ve O’na şükredin.Güzel bir şehir ve bağışlayan bir Rabbiniz var.

”Ancak onlar yüz çevirdiler, böylece Biz de onlara Arim selini gönderdik. Ve onların iki bahçesini, buruk yemişli, acı ılgınlı ve içinde az bir şey de sedir ağacı olan iki bahçeye dönüştürdük.

Böylelikle nankörlük etmeleri dolayısıyla onları cezalandırdık. Biz (nimete) nankörlük edenden başkasını cezalandırır mıyız? 

(Sebe Suresi: 15-17)

Barajın çökmesiyle birlikte sulama sistemi de başarısız oldu ve yaklaşık 50.000 kişiden oluştuğu tahmin edilen nüfus, Arap Yarımadası'nın diğer bölgelerine göç etti.

Bugün Marib'de yalnızca biraz buğday yetişiyor ve yağmur mevsiminde hayvanlara yedirilen bir miktar sorgum, susam ve bir tür yonca yetiştiriliyor.

Eski şehir büyük ölçüde harabe halindedir ve yakınlarda modern bir şehir ortaya çıkmasına rağmen, eski halinin yalnızca bir gölgesidir.