Musevilik sanıldığından daha genç bir din mi?

Musevilik, yaklaşık 4.000 yıl öncesine dayanan ve  dünyanın ayakta kalan en eski dinlerinden biridir . Bu, en azından, uzun zamandır Yahudiliğin ortak görüşü olmuştur. Ancak şimdi bir İsrailli arkeolog, uzun süredir devam eden bu varsayımlara meydan okuyor.

Batı Şeria'daki Ariel Üniversitesi'nden Yonatan Adler , 15 yıllık metinsel ve arkeolojik kanıtları inceleyerek, sıradan Yahudilerin Hz. İsa'nın doğumundan yaklaşık bir yüzyıl öncesine kadar sürekli olarak Fısıh Bayramı'nı kutlamadıkları, Şabat'ı kutsal tutmadıkları veya diğer geleneksel Yahudi ritüel biçimlerini uygulamadıkları sonucuna varıyor.  Teorisi doğru çıkarsa, o zaman Yahudilik, en iyi ihtimalle, Hristiyanlığın büyük kardeşi ve eski Yunan ve Roma dinlerinin daha genç bir kuzenidir.

Adler, Yale University Press tarafından yayınlanan yeni bir kitap olan "The Origins of Judaism"de davasını ortaya koyuyor . Ritüel banyodan insan ve hayvanların temsili görüntülerinden kaçınmaya kadar standart Yahudi uygulamalarının MÖ 100 civarına kadar yaygın bir kullanıma girmediğini savunuyor.

Bu tarih, İsrailoğulları'nın daha sonra "Yahudiye" olarak bilinen bölgenin merkezi haline gelen Kudüs'e yerleşmesinden yaklaşık 900 yıl sonradır. Adler'e göre, bazı Yahudiler dinin kural ve yasaklarını biliyor olsalar da, bu "birinin onları zorunlu olarak uyguladığı anlamına gelmez."

Adler, Romalıların MS 70'te Kudüs'ü yıkmasından önceki yüzyıllarda insanların nasıl davrandığını belirlemek için Doğu Akdeniz'deki düzinelerce kazıdan elde edilen eserlerin yanı sıra İncil de dahil olmak üzere eski metinleri inceledi. Kitapta ortaya konan argümanları inceleyen bilim adamları. Kuzey Karolina Üniversitesi'nde İsrail'de kapsamlı kazı deneyimine sahip bir arkeolog olan Jodi Magness , "Kesinlikle ciddiye almaya değer iyi bir vaka ortaya koyuyor" diyor . İngiltere'deki Oxford Üniversitesi'nde klasik bir İbranice uzmanı olan Harald Samuel , "Adler'in çalışması kesinlikle sağlam" diyor.

Yeni bulgular, Yahudi uygulamalarının İbranice İncil'in yazıldığı dönemde geliştiğini varsayan geleneksel bilgeliğe meydan okuyor. Ayrıca, Yahudiliği ve dini daha genel olarak neyin oluşturduğuna dair daha geniş soruları gündeme getirmeleri muhtemeldir.

Ritüel banyolar, tebeşir kapları ve oyulmuş resimler

İbranice İncil'de, Mikvah olarak bilinen ve ritüel saflığı korumak için farklı daldırma havuzlarında yıkanma biçimini gösteren bir dizi hüküm içerir . İsa'nın Havarisi Markos'un aynı adlı İncil kitabında dediği gibi , pazardan dönen Yahudiler "yıkanmadan yemek yemezler." Geçtiğimiz yüzyılda, kazıcılar eski Yahudi bölgesine dağılmış bu küçük banyolardan en az 700 tanesini tespit ettiler. Adler'e göre havuzların büyük çoğunluğu M.Ö. 1. yüzyıla ve M.S. 1. yüzyıla tarihleniyor.

Arkeolog, daha önce keşfedilen kapların kapsamlı bir analizine dayanarak, yiyecek ve içecekleri saklamak için tebeşir sürahileri, kaseler ve bardakların kullanımının yaklaşık aynı zamanlarda başladığını belirtiyor. Seramik çanak çömleğin aksine, tebeşirin kötü güçlere karşı geçirimsiz olduğu düşünülüyordu ve MÖ 1. yüzyılda birçok Yahudi hanesi tarafından oldukça tercih edilirdi. Gözenekli ve tozlu malzemenin üretilmesi seramikten daha zordur ve daha önce Yahudiler tarafından kullanılmamıştı.

Mukaddes Kitabın ikinci emrinde ifade edilen, oyma resimlere yönelik katı bir tabu da geç bir gelişme gibi görünüyor. Yahudi bölgesinde MÖ 4. yüzyılda, eyalet Pers İmparatorluğu'nun bir parçasıyken ve ardından Büyük İskender'in MÖ 331 civarında bölgeyi fethinden sonra yapılan madeni paralarda hem Yahudi yetkililerinin adlarını hem de kartal, sakallı adam, kanatlı aslan resimleri ve hatta yabancı tanrılar kullanılmıştır. Kutsal kitaptaki yasağa rağmen  bu figürlerin paralarda Yahudiler tarafından yaygın olarak kullanılması da dikkat çekicidir.

Bu yasağa, Kudüs'ün akropolündeki önde gelen Yahuda kutsal alanı olan Tapınak Dağı'nın gölgesinde bile katı bir şekilde uyulmadı. Alanın hemen güneyinde yakın zamanda yapılan bir kazı sırasında İsrailli arkeologlar , aralarında Yunan tanrıçası Athena'nın bir resmi ve Mısır tanrısı Bes'in yüzü oyulmuş bir sürahi de dahil olmak üzere bir dizi eser ortaya çıkardılar ; bu eserler yerel kilden yapılmıştı ve bu nedenle ithal değildir. Bu nesneler Yahudi bölgesinde  olmayanlara ait olsa da, buluntular en azından bazı Kudüs sakinlerinin oyma resimler tabusuna uymadıklarını gösteriyor.

Yahudi kutsal günleri

Mukaddes Kitap kanunu ayrıca Şabat olarak bilinen günlerde yemek hazırlamayı, ata binmeyi ve su çekmeyi ve diğer etkinlikleri yasaklar . Boston Koleji'nden bir Teolog olan Rifat Sonsino , "Mukaddes Kitabın erken dönemlerinde Sebt ayininin ne kadar yaygın olduğunu ve Sebt ayininin eski İsrailliler arasında tam olarak ne zaman yaygınlaştığını bilmiyoruz" diyor.  Adler, "Sıradan insanların o gün her türlü faaliyeti yasak olarak kabul ettiğini gösteren, MÖ 2. yüzyıldan önceye ait hiçbir kanıt bulamadığını" söylüyor.

Adler, iddiasını desteklemek için İncil kitaplarındaki pasajlardan alıntı yapıyor: Örneğin, Nehemya'da , unvanlı anlatıcı, Yahudilerin dini liderlerin Şabat gününe ilişkin eleştirilerini bariz bir şekilde görmezden gelmelerinden şikayet ediyor. "Kitleler," diyor Adler, "onların çağrılarına kulak vermiyorlardı." Şunu da ekliyor: "Genel halkın herhangi bir Sebt günü yasağını bildiğini iddia etmek isteyen varsa, durumun böyle olduğunu göstermek için kanıt yükü kesinlikle onun omuzlarındadır."

Aynı şey, eski İsrailoğullarının İncil'de anlatıldığı gibi Mısır esaretinden kaçışını anan Fısıh gibi önemli Yahudi bayramları için de geçerlidir . Adler, İncil dışı Yahudiye ve yabancı metinlerde, bu olayın MÖ 2. yüzyıldan önce sıradan insanlar arasında geniş çapta kutlandığına dair çok az işaret olduğunu söylüyor. 

Bir başka büyük Yahudi bayramı, Kefaret Günü veya Yom Kippur olarak bilinen kutsal bir oruç ve dua günü olan Şabat Şabatı'dır . Adler, Hıristiyan İncillerine göre, anmanın İsa'nın zamanında Yahudiler arasında "evrensel olduğu görülüyor" diyor. Ancak arkeolog, bu tatilin yaygın bir şekilde anılmasından bahseden daha eski metinler bulamadı. Aynı şey , İsrailoğullarının Mısır'dan kaçtıktan sonra çölde barınmalarına dayanan Çardak Bayramı veya Sukkot için de geçerliydi.

İkonik yedi kollu Menora bile, görünüşe göre İbranice İncil'in yazılmasından çok sonraya dayanıyor. Adler, "MÖ birinci yüzyılın ortalarından önce, Yahudi bölgesi sanatında tasvir edilen tek bir örnek bile bulunamadı" diyor. Bu arada arkeolojik kayıtlara göre Sinagoglar bile yalnızca MS 1. yüzyılda önemli sayıda ortaya çıkıyor.

Adler'in hayvan kalıntılarının analizine dayanan beslenme alışkanlıkları üzerine çalışması , Yahudilerin İsa'nın doğumundan hemen önceki yüzyıllarda pulsuz domuz eti ve balık yemekten kaçındıklarını gösteriyor. Bu, İncil'deki yasaklarla uyumlu görünüyor, ancak dağınık domuz ve yayın balığı kemiklerinin varlığı, bu tür kısıtlamaların evrensel bir desteği olmadığını gösteriyor. Adler, bu gıda tabularının İncil'deki yasaklardan önce gelebileceğini ve din dışı meselelerle bağlantılı olabileceğini söylüyor. Domuzların suya ve diğer kaynaklara ihtiyaç duyduğuna dikkat çekiyor, bu da onları koyun veya keçilerden daha talepkar evcilleştirilmiş hayvanlar yapıyor.

MÖ 2. yüzyılın ortalarından önce Adler, Yahudilerin "Demir Çağı'ndan, yani İsrailoğulları'nın Kudüs'e gelişinden hemen sonraki yüzyıllardan miras kalan kültürel normlar ve gelenekler" tarafından yönetildiğine inanıyor. Tanrı Yehova'ya hürmet açıkça bu geleneğin bir parçasıydı ve MÖ 419'da Mısır'ın güneyindeki Elephantine Adası'nda Fısıh yemeği gibi daha sonra yaygın hale gelen uygulamaların ipuçları var.

Adler'in görüşüne göre, bugün yaygın olan Yahudi uygulamalarının yükselişi, Yahudi bölgesinin Helenistik kontrolden bağımsızlığıyla aynı zamana denk geldi. MÖ 140 civarında kurulan yerli Hasmon hanedanı , hayvan ve insan resimleri içermeyen madeni paralar basmaya başladı. Arkeoloğun iddia ettiği gibi, Yahudilerin kutsal yazılara daha aşina hale gelmeleri ve kendilerini eski efendilerinden uzaklaştırırken her gün onun kural listelerine uymaya başlamaları bu dönemde oldu.

Adler, o zamana kadar Yahudilerin "Helenistik kültürün egemen olduğu ve  Yunanca konuşulan bir klasik öğrenme, eğlence ortamı ve oldukça gelişmiş bir tanrılar panteonu şeklindeki bir dünyaya derinden gömülmüş" olduklarını yazıyor. Yahudiliğin bu nedenle Hz. İbrahim veya Hz. Musa'nın çadırlarından ziyade "Helenizmin potasından" çıktığını iddia ediyor.

İsrail'in Hayfa Üniversitesi'nde İncil bilgini olan Gad Barnea , Tevrat'ın kodlanmasına yol açan süreç için "en olası tetikleyicinin" MÖ 3. yüzyılda İskenderiye Kütüphanesi'nin inşası olduğunu tahmin ediyor. Aynı sıralarda, İbranice Mukaddes Kitap ilk kez Yunancaya çevrilerek hem yabancıların hem de İbranice yerine Yunanca ve Aramice konuşan Yahudilerin erişimine açıldı . Bununla birlikte Barnea, Yahudi bölgesinde belirli dini uygulamaların yaygın olarak benimsenmesinin yalnızca Hasmon yönetiminin göreli özerkliği altında gerçekleştiğini savunuyor.

İsviçre'deki Zürih Üniversitesi'nde İncil bilgini olan Konrad Schmid , "Helenistik dönemden önce" kutsal metin bilgisinin "muhtemelen Kudüs merkezli küçük yazı çevreleriyle sınırlı olduğu" konusunda hemfikirdir. İbranice İncil'in kurallarının yasalar olarak değil, "ideal bir topluluğu tasvir eden bir belge" olarak tasarlanabileceğini tahmin ediyor. Bununla birlikte, metnin M.Ö. 2. yüzyılın sonlarına kadar çoğu Yahudi için belirsiz kalıp kalmadığından emin değil.

Barnea, Adler'in kitabını "önemli" olarak nitelendiriyor ve Hasmon döneminden önce İbranice İncil'e "herhangi bir derecede aşinalık" konusunda "zerre kadar farkındalık" olmadığını kabul ediyor. Ancak Fransa'daki Strasbourg Üniversitesi'nde İncil uzmanı olan ve henüz Adler'in araştırmasını incelememiş olan Michael Langlois , Yahudiliğin, günümüzün Sinagog ve Haham Yahudiliği'nden farklı bir biçimde olsa da, "milattan yüzyıllar önce" var olduğunu söylüyor. Yahudiliğin kökenlerini, MÖ 586'da Babil'in Kudüs'ü yıkmasından öncesine tarihlendiriyor. İnanç, "yüzyıllar boyunca, Haham Yahudiliği de dahil olmak üzere farklı biçimler doğurmak üzere yavaş yavaş gelişti."

Diğer uzmanlar aynı fikirde. Hollanda'daki Leiden Üniversitesi'nden İncil otoritesi Jonathan Stökl , "Yahudiliğin Hasmon döneminden önce var olan önceki biçimleri olduğunu iddia ediyorum" diyor . Stökl, Adler'in bulgularını "önemli" buluyor, ancak Yahudilerin İbranice İncil'de belirtilen yönergeleri tam olarak izlemeseler bile Yahudi olabileceklerini öne sürüyor.

Akademisyenlerin Adler'in cesur tezini kabul edip etmemeleri, kısmen din kavramını nasıl tanımladıklarına bağlı olacaktır . Samuel, pek çok akademisyenin, Kutsal Kitap yasasının yaygın bir şekilde benimsenmesinin sanıldığından daha sonraya kadar gerçekleşmediği fikrine karşı çıkacağından şüpheleniyor.