The National Interest: İsrail-İran savaşı Orta Doğu'yu nasıl yeniden şekillendiriyor?

ABD'nin önde gelen yayın organlarından The National Interest'de, artık bir haftasını geride bırakan İsrail-İran savaşının Ortadoğu'nun geleceğine v bölge ülkelerine olası etkilerinin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

İsrail'in İran'a karşı hava saldırısı ile Ortadoğu'da Pandora'nın kutusunun ardına kadar açıldığı tespiti yapılan analizde, Türkiye başta olmak üzere bölgedeki ülkelerin bu saldırıdan ciddi rahatsızlık duyduğu ve savaşın sonuçlarının bölgedeki güvensizlik duygusu ile birlikte silahlanma yarışını da tetikleyeceği vurgulandı.

Analizde ayrıca, Ortadoğu'nun geleceğine ve İsrail'in bundan sonra bölge pozisyonundaki olası değişimlere dair değerlendirmelerde bulunuldu.

İşte The National Interest'de yayınlanan analiz:

Bölgedeki güçler, İsrail'in İran'a karşı kazanacağı bir zaferin istikrarı tehlikeye atabileceğinden endişe duyuyor ve İran'ın nükleer programına ilişkin müzakere yoluyla ulaşılacak bir çözüm, en iyi seçenek olmaya devam ediyor.

İsrail'in İran'a karşı hava saldırısı ile Ortadoğu'da Pandora'nın kutusu ardına kadar açıldı.

Bu tırmanış, Orta Doğu'daki stratejik ittifakları ve güç dengesini yeniden şekillendirecek. İran Devrim Muhafızları üst düzey liderlerini ve İran topraklarının derinliklerindeki nükleer altyapıyı hedef alan İran saldırıları, İran'ın caydırıcılık duruşuna ilişkin varsayımları güçlü bir şekilde sorgulattı.

Görünen o ki geçen 8 gün içerisinde İsrail'in HUMINT, SIGINT ve siber operasyonlarının koordineli bir şekilde birleştirilmesi, İran'ı köşeye sıkıştırdı ve uygulanabilir seçeneklerini azalttı. İran'ın İsrail'e yönelik misilleme saldırıları taktiksel hasara yol açtı, ancak Tahran'ın uzun süredir tehdit ettiği ölçeğe ulaşamadı.

Yıllardır bölgesel vekil ağları ve füze tehditleri yoluyla ileri savunma doktrini üzerine kurulu bir caydırıcılık mimarisi inşa eden bir devlet için, sınırlı tepki anlamlıdır. Bu, iki şeyden birini işaret ediyor. Ya İran hesaplı bir itidal sergiliyor ya da İsrail'in hava üstünlüğü ve ABD'nin Körfez'de olası bir tırmanışa karşı askeri erişiminin sınırlarına ulaşıyor.

Bölgesel yeniden şekillenme

İsrail'in Tahran'a yönelik askeri saldırısının hemen ardından, bölge ülkeleri kınama açıklamaları yayınladı ve gerilimin azaltılması ve olası bir ateşkes için harekete geçti.

Tahran'ın Katar, Suudi Arabistan ve Umman'a baskı yaparak Trump yönetiminden İsrail'e acil ateşkes için baskı yapmasını istediği bildirildi. Birleşik Arap Emirlikleri Dışişleri Bakanı Şeyh Abdullah bin Zayed, gerginliğin tırmanması durumunda “hesaplanmamış ve pervasız adımlar” atılmaması konusunda uyarıda bulundu.

Çatışmada arabuluculuk yapmaya çalışan Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, İran Cumhurbaşkanı Masoud Pezeşkiyan ve Trump ile telefon görüşmeleri yaptı. Mısır Dışişleri Bakanı Abdelatty, Mısır'ın ateşkes çağrısını yinelemek için ABD'nin Orta Doğu özel temsilcisi Steve Witkoff ve İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi ile ayrı ayrı telefon görüşmeleri yaptı.

Son yıllarda Körfez ülkeleri, diğer Orta Doğu ağır toplarıyla birlikte, diplomasi, gerilimin azaltılması ve çatışmaların çözümü için aracı olarak prestijlerini güçlendirmeye çalıştılar.

Katar ve Mısır'ın İsrail-Hamas çatışmasında arabuluculuk girişimleri ile Türkiye ve Suudi Arabistan'ın Ukrayna-Rusya görüşmelerine ev sahipliği yapma rolleri bu stratejinin örnekleri olarak öne çıktı.

Diğer yandan, İsrail ordusu ve istihbaratının İran'ın zayıflıklarını başarıyla ortaya çıkarması nedeniyle, İsrail'in durdurulması zorlaştı.

Ancak İran'ın, uramyum geliştirmelerinin sivil amaçlar için gerekli olan seviyede olduğu konusundaki “kırmızı çizgisinden” geri adım atması için bölgeye uygulanan baskı, açıkça ters tepmiş görünüyor.

Silahlanma yarışı tetiklenecek mi?

ABD-İran nükleer müzakereleri, her iki tarafın karşılıklı güvensizliği nedeniyle başından itibaren kırılgan bir yapıdaydı. Yine de, en azından temel anlaşmazlıkları sınırlı bir süre için dondurmak amacıyla bir anlaşmaya varılması için yeterli teşviklerin olduğu inancı vardı.

İsrail'in saldırısının hızı ve ölçeği Orta Doğu ülkelerini şok etti ve kendi ulusal güvenliklerine yönelik gelecekteki bir İsrail tehdidi konusunda alarm zilleri çaldırdı.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan gelişmeler ışığında, Türkiye'nin orta ve uzun menzilli füze stoklarını caydırıcı bir düzeye çıkarmak için üretim planlarının devam edeceğini duyurdu.

Ankara uzun süredir yerli savunma sanayisini güçlendiriyor ve bu son açıklama daha da genişleteceğini ortaya koyuyor.

Türkiye'nin NATO üyesi olması, İsrail ile olan güç dengesi dinamiklerinin farklı olduğu anlamına geliyor.

Yani İran'ın caydırıcılık yapısının çökmesiyle birlikte bölgede artan bir kırılganlık hissi var.

Sonuç

Askeri uzmanlar, İsrail bu saldırılardaki hedeflerine sadece hava saldırıları ile gerçekleştiremeyeceğini açık bir şekilde belirtiyor.

Dahası, İsrail havadan ciddi zarar verse de, bir kara saldırısı olmazsa, İran'ın gelecekte nükleer zenginleştirme ve silahlandırma faaliyetlerini yeniden başlatma riski yüksek bir senaryo olarak kalacak gibi görünüyor.

Bu yüzden ABD yönetiminin, İran'ı daha düşük zenginleştirme kriterlerini, doğrulanabilir uluslararası izlemeyi ve nükleer silahların yayılmasının önlenmesine yönelik taahhütleri yerine getirmeye zorlayan son dakika müzakere anlaşmasını tercih etmesi daha uygun olacak.

Zira; İsrail tarafından yapılan saldırılar başarılı olarak lanse edilse de , kesin bir sonuca ulaşmaktan oldukça uzak.

Bölge ülkeleri, Gazze'deki insani kriz nedeniyle zaten oldukça tedirgin ve bu, İran'da çatışmanın yayılma riskiyle birleştiğinde, İsrail mevcut ve gelecekteki bölgesel müttefikleriyle ciddi zorluklarla karşı karşıya kalacak.

Ve hem Ortadoğu hem de İsrail için geride sadece tek bir soru kalacak. İran'a savaşın bedeli istikrarın bedeli olarak mı ödenecek?