Asia Times: Trump'ın Asya turu gerçekte neyi hedefledi?

Kanada merkezli önemli yayın organlarından Asia Times'da, ABD Başkanı Donald Trump'ın altı günlük Asya turunun hedefleri ve sonuçlarına dair değerlendirmelerin yapıldığı bir analiz yayınlandı.

Trump'ın ziyareti öncesinde şekillenen yeni denklemde zaten Hint-Pasifik bölgesinin yeni bir çalkantılı döneme girdiğine dikkat çekilen analizde, özellikle ASEAN üyelerinin taraf olmaktan kaçındıkları bir sürecin başladığı tespiti yapıldı.

Analizde ayrıca; Trump'ın güç yoluyla barışı korumaya yönelik ABD stratejisini bu gezide de kullanmaya yönelik hamlelerine dair değerlendirmelerde bulunuldu.

İşte Asia Times'da yayınlanan analiz:

ABD Başkanı Donald Trump'ın ikinci dönemindeki en uzun yurt dışı gezisi olan altı günlük Asya turu sona erdi.

Trump'ın Kuala Lumpur'da düzenlenen 47. ASEAN Zirvesi'ne, Güney Kore'deki APEC Liderler Toplantısı'na ve Japonya'nın yeni başbakanı Sanae Takaichi ile ilk ikili görüşmesine katılması, Washington'un büyük güçler arasındaki rekabetin yoğunlaştığı bir ortamda Hint-Pasifik stratejisini yeniden teyit etmesi için belirleyici bir an oldu.

Şüphesiz olarak Hint-Pasifik bölgesi yeni bir çalkantılı döneme girdi.

Çin'in denizcilik alanındaki iddialı tutumu, ekonomik baskıları ve teknolojik rekabeti, bölgesel dinamikleri yeniden şekillendiriyor. Küçük Güneydoğu Asya ülkeleri için bu değişimler, ASEAN'ın üyelerine özerklik ve büyük güçlerin baskısından korunma sağlamak üzere tasarlanmış bir diplomatik merkez olarak “merkezilik” iddiasını vurguluyor.

Bu merkeziyet, ABD, Çin, Japonya, Hindistan ve diğer ülkeleri bir araya getiren Doğu Asya Zirvesi ve ASEAN Bölgesel Forumu gibi ASEAN liderliğindeki forumlar aracılığıyla uygulanmaktadır.

ASEAN üyeleri, Washington ve Pekin ile ilişkilerini sürdürerek ve hatta hem ABD hem de Çin liderliğindeki deniz tatbikatlarına katılarak, derinleşen ABD-Çin rekabetinde taraf seçmekten kaçınmaya kararlı olduklarını vurgulamaktadır.

Ancak ASEAN'ın konsensüs odaklı karar alma süreci, Pekin'in zorlayıcı taktiklerine toplu olarak yanıt verme yeteneğini sınırlamaktadır. Çin'in su topu kullanan deniz milisleri, ekonomik şantaj ve borç tuzağı diplomasisi, ASEAN'ın birliğini sınamıştır.

Pekin tarafından sıklıkla istismar edilen iç bölünmeler, bloğun Güney Çin Denizi ve dijital yönetişim gibi güncel konularda ortak bir tutum sergilemesini zorlaştırmaktadır.

Malezya dışişleri bakanının yakın zamanda uyardığı gibi, küresel güçler nüfuz için rekabet ederken ASEAN'ın tarafsızlığı zayıflamaktadır.

Kamboçya ve Laos, Pekin'in mali desteğine bağımlı kalırken, Vietnam ve Filipinler Washington'a yakınlaşmaktadır. Bu farklı çıkarlar, bölgesel güvenlik riskleri yoğunlaşırken ASEAN'ın ortak bir cephe oluşturma yeteneğini zorlaştırmaktadır.

Amerika'nın kritik rolü

Trump'ın gezisi, ABD'nin ASEAN'ı Hint-Pasifik yaklaşımının temel bir ayağı olarak gördüğünü, ancak bunun daha geniş koalisyonlarla tamamlanması gerektiğini bir kez daha teyit etti.

Washington'un politikası, ASEAN'ın diplomatik liderliğini güçlendirirken, sınırlarını da kabul etmelidir. ASEAN diyalogu yönlendirebilir ve normlar belirleyebilir, ancak bölgesel istikrarı korumak için gereken caydırıcı gücü sağlayamaz.

Bu sorumluluk Amerika'nın ittifak ağına düşmektedir. Washington ve ortakları, İngiltere ve Avustralya ile AUKUS ve Japonya, Hindistan ve Avustralya ile Dörtlü Güvenlik Diyaloğu aracılığıyla saldırganlığı caydırmak ve deniz güvenliğini korumak için kolektif kapasitelerini güçlendiriyorlar.

AUKUS, deniz alanındaki farkındalık, siber güvenlik ve yeni teknolojiler konusunda ASEAN üyeleriyle işbirliği fırsatları arıyor. Bu ve diğer konularda işbirliği, ASEAN'ın kapsayıcı, tarafsız eylem tercihine saygı gösterirken caydırıcılığı ve kapasite geliştirmeyi güçlendirebilir.

Trump'ın yeni seçilen Başbakan Sanae Takaichi ile yaptığı görüşme, ABD-Japonya ittifakının yeniden canlandığını gösterdi. Japonya'nın “Demir Leydi” olarak adlandırılan Takaichi, savunma harcamalarını artırmayı ve Çin'in Doğu Çin Denizi'ndeki askeri faaliyetlerine karşı daha sert bir tutum sergilemeyi taahhüt etti.

Japonya'nın taahhüdüyle birlikte, ABD güçlerine Tayvan ve Güney Çin Denizi yakınlarındaki dokuz üsse erişim hakkı tanıyan Filipinler ile Gelişmiş Savunma İşbirliği Anlaşması'nın genişletilmesi, Hint-Pasifik bölgesinde büyüyen caydırıcılık ağını güçlendirmektedir.

AUKUS ve Quad girişimleriyle birleşen bu gelişmeler, Güneydoğu Asya'yı baskıdan uzak tutarken güç yoluyla barışı korumaya yönelik ABD stratejisini yansıtmaktadır.

Singapur'un kurucu başbakanı Lee Kuan Yew, ASEAN'ı “küreselleşmiş ekonomik dünyada Asya'nın rolünün temel taşı” olarak nitelendirmişti. Görünen o ki bu niteleme hala geçerliliğini koruyor.

ASEAN ekonomileri toplu olarak yaklaşık 4 trilyon dolarlık GSYİH üretmekte ve bu blok, dünyanın en büyük beşinci ekonomisi konumunda.

Çoğu 30 yaşın altında olan yaklaşık 700 milyon nüfusu ile ASEAN, dünyanın en dinamik büyüme merkezlerinden biri olmaya devam ediyor.

2023 yılında ABD'nin ASEAN'a mal ihracatı 125 milyar dolar, hizmet ihracatı 58 milyar dolar ve yatırımları toplam 74 milyar dolar olarak gerçekleşmiş olup, bu rakamlar Güneydoğu Asya'daki tüm doğrudan yabancı yatırımların yaklaşık üçte birini temsil ediyor.

Diplomasi ve caydırıcılık arasında denge kurmak

ASEAN'ın en büyük gücü, diyaloğu sürdürmek ve açık çatışmaları önlemek olarak tanımlanıyor.

Ancak bölge denizcilik olayları, siber saldırılar ve ekonomik baskı ile karşı karşıya kaldığında, diyalog tek başına yeterli olmayabilir. Washington, ASEAN'ın diplomatik bir araya getirici rolünü desteklemeye devam ederken, ASEAN'ın yapamadığı durumlarda harekete geçebilecek koalisyonlar kurabilir.

AUKUS, Quad ve ikili ittifaklar aracılığıyla çalışmak caydırıcılığı artırırken, ASEAN kurumları kriz yönetimi ve gerilimin azaltılması için hayati önem taşıyan iletişim kanallarını sürdürüyor.

Trump'ın ASEAN ve APEC zirvelerine katılımı törensel bir anlamdan ve bu, Güneydoğu Asya'nın Amerika'nın Hint-Pasifik vizyonunda merkezi bir rol oynamaya devam ettiğinin bir işaretiydi.

Gelinen noktada; büyük güçler arasındaki rekabet derinleştikçe, ASEAN'ın merkezi rolü ve ABD'nin güvenilirliği yeniden sınanacak.