The Economist: Gazze'de ateşkesin ve yeniden inşanın geleceği neden karanlık?

İngiltere merkezli önemli yayın organlarından The Economist'de Gazze'deki ateşkes anlaşmasının devamının, İsrail'in sınırlarını genişletme hedefinin ve Gazze'nin yeniden inşaasının geleceğinin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

Gazze'de ateşkesin üzerinden yaklaşık 2 ay geçmesine rağmen, neredeyse tamamen yıkılan Gazze'deki halka çadırların bile ulaştırılamadığına dikkat çekilen analizde, İsrail'in yardımları engellediği ve kaosun devam ettiği bir ortamda Gazze'nin inşaası için hiçbir aktörün de rol almak istemediği tespiti yapıldı.

Analizde ayrıca, İsrail'in sınırlarını ateşkes planındaki sarı çizgiye taşımaya çalışacağına dair korkular olduğu ve bu nedenle özellikle Arap Devletleri'nin temkinli bir bekleme süreci yaşadığı belirtildi.

İşte The Economist'de yayınlanan analiz:

Orta Doğu'da sürekli olarak, geçici olan süreçlerin kalıcı hale gelme eğilimi vardır.

İsrail'in Batı Şeria'yı işgali yarım asırdır sürüyor ve Filistin Yönetimi normalde beş yıllık geçici bir kurum olarak kurulmuşken şu anda 30. yılını doldurdu.

Bu gerçeklik ışığında; Gazze'de ateşkesin yürürlüğe girmesinden bir ay sonra, 2 milyonluk nüfusu da umutsuzluklarının da kalıcı olup olmayacağını merak edilmeye başlandı.

İki yıllık savaşın yerle bir ettiği bölgenin yeniden inşası için hiçbir şey yapılmadı. Gazzeliler acil olarak evlere, işlere ve hizmetlere ihtiyaç duyuyor, ancak bunları sağlayacak uygulanabilir bir plan yok.

Hasarın boyutu eşi görülmemiş durumda

BM, Ağustos ayında 320 binden fazla evin yıkıldığını veya hasar gördüğünü açıkladı. Bu rakam, İsrail ile Hamas arasında 2014 yılında yaşanan ve bugüne kadarki en uzun ve en ölümcül savaş sırasında yıkılan evlerin 18 katı.

Gazze nüfusunun %60'ını oluşturan yaklaşık 1,2 milyon kişi evsiz kaldı ve çadır bulmak bile zor. Yardım grupları, ateşkesin başlamasından bu yana Gazze'ye sadece 20 bin çadırın girmesine izin verildiğini belirtiyor.

Gazze'de barınak en acil ihtiyaç, ancak şüphesiz tek ihtiyaç değil.

İşletmelerin yaklaşık %85'i harabe halinde, tarım arazilerinin ve tarım kuyularının neredeyse %90'ı hasar görmüş durumda. Gazze'nin ekilebilir arazilerinin üçte ikisi, sarı çizginin İsrail kontrolündeki tarafında ve yolların yaklaşık %77'si İsrail tankları tarafından bombalanmış veya tahrip edilmiş halde.

Liste uzayıp gidiyor.

Trump, Gazze'yi bir sahil beldesi olarak riviera haline getirmeyi öneriyor ve bazı İsrailli işadamları, yıkıntılar üzerine Tesla fabrikaları ve yapay zeka veri merkezleri inşa etmek gibi hayali bir plana dair ellerini ovuşturuyor.

Filistin Yönetimi ise kendi yeniden inşa programını hazırladı. Gazze'deki yerel yetkililer de öyle. Ancak en geniş desteği alan öneri, Arap devletlerinin Mart ayında onayladığı Mısır'ın girişimi. Bu girişim, Gazze'nin birkaç aşamada yeniden inşa edilmesini öngörüyor.

İlk aşama, bölgede biriken tahmini 60 milyon ton molozun temizlenmesine odaklanacak. Molozun bir kısmı yeniden kullanılabilir. Nitekim, 2014'te İsrail ile Hamas arasında çıkan savaşın ardından, müteahhitler bombalanan binalardan çıkan enkazları, otoyolları yeniden döşemek için alt tabaka olarak kullandı.

Mısır ise, molozu kumla karıştırarak Gazze sahilinde bir liman ve diğer altyapıların kurulabileceği bir arazi kazanmayı umuyor.

İkinci aşama ise dört buçuk yıl sürecek ve yeniden inşa çalışmalarına odaklanacak.

Gazze'de neredeyse herkesin işsiz olduğu düşünülürse, plan geniş bir iş fırsatı da oluşturabilir ve özellikle Körfez ülkelerinden gelecek müteahhitler Filistin halkını işe alabilir.

Ancak bazı mütahitler, zaman çizelgesinin gerçekçi olmadığını, molozların temizlenmesinin altı ay değil yıllar süreceğini söylüyor.

Diğer yandan bu planda; malzemelerin Gazze ile Mısır arasındaki Rafah geçiş noktasından geçmesi gerekecek ve bu noktada İsrail veto hakkına sahip.

Diğer büyük bir büyük engel ise para. Mısır'ın planına göre yeniden inşa maliyeti 53 milyar dolar. BM ise bu rakamı 70 milyar dolar olarak tahmin ediyor.

Ancak hiçkimse, savaşın gerçekten bittiğinden emin olmadıkça faturayı ödemek istemiyor. Bunun için Hamas'ın silahsızlandırılması ve Donald Trump'ın planında olduğu üzere bir barış gücü konuşlandırılması gerekiyor.

Bu nedenle Arap dünyasında kimse bu girişime katılmaya istekli değil. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) cumhurbaşkanının diplomatik danışmanı Anwar Gargash, konseptin hala çok belirsiz olduğunu söylüyor ve bu durum değişmedikçe, ülkesinin sürece “muhtemelen katılmayacağını” belirtiyor.

Suudi Arabistan ise daha da tedbirli. Hatta asker göndermeyi de reddetti. Ürdün de benzer bir tavır içerisinde.

Trump ise, Arap olmayan ülkeleri gücün büyük kısmını sağlamaya ikna etmeyi umuyor, ancak bu ülkeler de henüz taahhütte bulunmadı.

Bu nedenle alternatif bir çözümden söz ediliyor. Bazı Amerikalılar ve İsrailliler, kıyıya yakın olan Gazze'nin mevcut şehirlerini yeniden inşa etmek yerine, İsrail kontrolündeki topraklarda yeniden inşa çalışmalarına başlamayı hedefliyor.

Muhtemelen İsrail'in en büyük toprak parçasına sahip olduğu Gazze'nin güneyindeki Refah yakınlarında başlayacaklar ve bu plan, bir dizi modüler kasaba inşa etmek ve klinikler, okullar ve diğer hizmetleri içerecek.

Bu plan, 2000'lerde Afganistan'dan 1960'larda Vietnam'a kadar diğer isyan bastırma girişimlerinde denenmiş ve başarısız olmuş girişimleri anımsatıyor. Oralarda başarılı olmadığı gibi Gazze'de de işe yaraması olası görünmüyor.

Sınırın İsrail tarafında sadece birkaç bin Filistinli yaşıyor ve diğerleri taşınmaya ikna edilse bile, İsrail onları güvenlik kontrolünden geçirerek serbestçe dolaşmalarına izin vermeyebilir.

Diğer yandan Arap devletleri, sarı çizginin kalıcı bir sınır haline gelmesinden korkuyor.

Tüm bu nedenlerle Gazze'nin geleceği tam bir muamma ve görünen o ki; yeniden inşa için yapılan iddialı planlar uzun süre tozlanmaya devam edecek.