1. Dünya Savaşı'nı başlatan kurşun 111 yıl önce bugün atıldı

• Bosnalı Sırp milliyetçisi Gavrilo Princip tarafından 28 Haziran 1914'te gerçekleştirilen Saraybosna Suikasti, Birinci Dünya Savaşı'nın fitilini ateşledi.
• Dört yıl süren savaşın sonunda Alman, Avusturya-Macaristan, Osmanlı ve Rusya imparatorlukları yıkılarak dünyanın siyasi haritası yeniden çizildi.
• Gavrilo Princip, suikasti gerçekleştirdiğinde reşit olmadığı için idam edilmedi. Ömür boyu hapse mahkum edildi.

Bosna Hersek'in 1878'deki Berlin Kongresi ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetimine girmesi, bölgedeki Sırp milliyetçiliğini alevlendirdi. Bu durum, özellikle Müslüman ve Ortodoks halk arasında başlangıçta büyük bir hoşnutsuzlukla karşılandı.

"Büyük Sırbistan" idealini benimseyen ve Belgrad merkezli faaliyet gösteren "Kara El" örgütü, bu dönemde öne çıktı. Bu gizli örgütle bağlantılı çalışan "Genç Bosna" (Mlada Bosna) ise Avusturya-Macaristan yönetimine karşı bölgede gizli faaliyetler yürütüyordu.

"Kara El" örgütünün liderliğini, aynı zamanda Sırbistan İstihbarat Servisi'nin de şefi olan Dragutin Dimitriyeviç yapıyordu. Dimitriyeviç, Veliaht Ferdinand'a yönelik suikastı gerçekleştirecek olan Genç Bosna üyelerine planlama ve lojistik destek sağlayarak eylemde kilit bir rol oynadı.

Tarihi değiştiren o gün: 28 haziran 1914

Avusturya-Macaristan Veliahtı Franz Ferdinand, askeri tatbikatları izlemek üzere hamile eşi Sophie ile Saraybosna'ya bir ziyaret gerçekleştirdi. Ziyaretin en önemli anı, Sırplar için kutsal sayılan Vidovdan gününe (28 Haziran 1914) denk getirilen ve tarihi Viyeçnitsa Kütüphanesi'nde yapılması planlanan konuşmaydı.

O gün Ilıca'dan trenle Marindvor'a gelen Ferdinand ve eşi, altı araçlık bir konvoyla şehir merkezine doğru yola çıktı. Milyatska Nehri boyunca ilerleyen konvoya Saraybosnalılar yoğun ilgi gösterse de bu atmosfer, "Genç Bosna" örgütünün planıyla bozulacaktı.

Danilo İviç, Gavrilo Princip ve Trifko Grabej tarafından planlanan eylem için altı suikastçı, konvoyun geçiş güzergahındaki Drveniya ve Latin köprüleri civarında yerlerini almıştı. İlk saldırı girişimi, Drveniya Köprüsü'nde bulunan Nedeljko Çubrinoviç'ten geldi.

Çubrinoviç'in fırlattığı el bombası, Ferdinand'ın aracından sekerek arkadaki bir aracın altında patladı ve bir kişiyi yaraladı. Bu ilk girişimin başarısız olmasının ardından konvoy, hızla planlandığı gibi Viyeçnitsa'ya ulaştı.

Ferdinand, programını değiştirerek saldırıda yaralanan kişiyi askeri hastanede ziyaret etmek istedi. Dönemin Bosna Valisi Potiorek'in itirazlarına rağmen kararında ısrarcı olan Ferdinand, protokol dışı bir şekilde hastaneye gitmek üzere yeniden yola çıktı.

Ancak Ferdinand ve eşini taşıyan araç, Latin Köprüsü yakınlarında yanlış bir sokağa girip duraklayınca, bu fırsatı değerlendiren Gavrilo Princip silahını ateşledi. Princip'in kurşunları, Veliaht Ferdinand ve hamile eşi Sophie'nin hayatını kaybetmesine neden oldu.

Saraybosna'da ateşlenen silah tüm dünyayı sardı

Saraybosna'da yaşanan suikast, küresel bir krize dönüştü ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun Sırbistan'a ağır bir ultimatom göndermesiyle sonuçlandı. Sırbistan yönetimi, suikastin soruşturulması için Avusturyalı bir araştırmacının Sırbistan'a gelmesi maddesi dışındaki tüm şartları kabul etti.

Bu ret, suikasttan tam bir ay sonra, 28 Temmuz 1914'te Avusturya-Macaristan'ın Sırbistan'a savaş ilan etmesine yol açtı. Bu gelişme üzerine Rusya seferberlik ilan ederken, Almanya bu durumu bir fırsat bilerek Rusya'ya, ardından da Fransa ve tarafsız Belçika'ya savaş açtı.

4 Ağustos 1914'te Birleşik Krallık'ın da Almanya'ya saldırmasıyla savaş Avrupa'ya yayıldı. Savaşın başında İttifak Devletleri safında olmasına rağmen İtalya ise tarafsız kalmayı tercih etti.

Birden çok kıtaya yayılan ve dört yıl süren bu büyük savaş, milyonlarca insanın ölümüne, yaralanmasına ve evsiz kalmasına neden oldu. Savaşın en somut sonucu ise dört büyük imparatorluğun, yani Alman, Avusturya-Macaristan, Osmanlı ve Rusya İmparatorluklarının tarih sahnesinden silinmesi oldu.

Suikasti gerçekleştirdiğinde reşit olmadığı için idam cezası almayan Gavrilo Princip, ömür boyu hapse mahkum edildi. Princip, cezaevinde geçirdiği dört yılın ardından tüberküloz nedeniyle hayatını kaybetti.