Tarihte Bugün: II. Bayezid, Yenişehir Ovası'nda Cem Sultan'ı mağlup etti

• Fatih Sultan Mehmed'in 1481'deki vefatının ardından oğulları II. Bayezid ve Cem Sultan arasında şiddetli bir taht kavgası başladı.
• Cem Sultan, Bursa'da padişahlığını ilan edip Osmanlı topraklarının paylaşılmasını teklif etse de, bu teklif II. Bayezid tarafından "hükümdarlar arasında akrabalık olmaz" sözleriyle reddedildi.
• 20 Haziran 1481'de Yenişehir Ovası'nda gerçekleşen muharebede Cem Sultan yenilgiye uğrayarak önce Konya'ya, ardından da Mısır'a sığınmak zorunda kaldı ve böylece "Cem Sultan Olayı" başladı.
• Avrupa'da uzun yıllar siyasi bir rehine olarak kullanılan Cem Sultan, çeşitli entrikaların odağı olduktan sonra 1495'te şüpheli bir şekilde hayatını kaybetti ve cenazesi yıllar sonra Osmanlı topraklarına getirildi.

1481 yılında Fatih Sultan Mehmed'in vefatı, Osmanlı İmparatorluğu'nda büyük bir belirsizliğe yol açtı. Taht için iki şehzade, Amasya Valisi 34 yaşındaki Bayezid ve Karaman Valisi 23 yaşındaki Cem, rekabete girişti. Fatih'in kanunnamesi, "nizam-ı âlem" (düzenin korunması) adına tahta geçen şehzadenin kardeşlerini öldürmesine izin veriyordu; bu durum, mücadeleyi ölümcül hale getiriyordu.

Her iki şehzade de iyi eğitimli ve yetenekliydi. Cem Sultan, daha genç ve dinamik yapısıyla bazı vezirlerin ve askerlerin desteğini almıştı. Özellikle sadrazam Karamani Mehmed Paşa'nın Cem taraftarı olduğu biliniyordu.

Yenişehir Muharebesi ve ilk yenilgi

Fatih'in ölümüyle birlikte sadrazam Mehmed Paşa, Cem Sultan'ın İstanbul'a gelerek tahtı ele geçirmesini sağlamak istedi. Ancak Cem'e giden gizli mektup yolda yakalandı ve yeniçerilerin isyanıyla sadrazam öldürüldü. Bu kargaşanın ardından Bayezid, hızla İstanbul'a gelerek 20 Mayıs 1481'de padişahlığını ilan etti.

Ancak Cem Sultan mücadeleden vazgeçmedi ve hızla Bursa'ya yürüyerek şehri ele geçirdi. Halkın desteğini alan Cem, 28 Mayıs 1481'de kendi adına para bastırıp hutbe okutarak padişahlığını ilan etti. Hatta abisine, Osmanlı topraklarını ikiye bölme teklifinde bulundu; Anadolu'nun kendisine, Rumeli'nin ise Bayezid'e kalmasını önerdi. Ancak II. Bayezid, "Hükümdarlar arasında akrabalık olmaz" diyerek bu teklifi kesinlikle reddetti. İki kardeşin orduları, 20 Haziran 1481'de Bursa yakınlarındaki Yenişehir Ovası'nda karşılaştı. Cem Sultan, kendi kuvvetlerinden bir komutanın saf değiştirmesiyle muharebede ağır bir yenilgi aldı. Mağlubiyetin ardından Cem, yaralı olarak Konya'ya, oradan da 28 Haziran'da Mısır'a sığınarak Memlûk Sultanı Kayıtbay'ın yanına gitti. Bu, Osmanlı tarihinin en uzun sürecek "Cem Sultan Olayı"nın başlangıcı oldu.

Avrupa'daki sürgün yılları: Bir siyasi rehine

Mısır'da beklediği desteği bulamayan Cem Sultan, Rodos Şövalyeleri'nin lideri Pierre d'Aubusson ile temasa geçti. D'Aubusson, Cem'i elinde Osmanlı'ya karşı kullanılabilecek değerli bir siyasi koz olarak gördü. Cem, 26 Temmuz 1482'de Rodos'a sığındı ve buradan Fransa'ya nakledildi.

II. Bayezid, kardeşinin Avrupa'da serbest kalmasını engellemek için her yıl Rodos Şövalyeleri'ne yüklü miktarda (45 bin duka) para ödemeyi kabul etti. Cem, Fransa'da şatodan şatoya dolaştırılarak fiilen bir esaret hayatı yaşadı. Bu dönemde Macaristan, Napoli ve Papalık gibi Avrupa güçleri, Cem'i Osmanlılara karşı bir araç olarak kullanmaya çalıştı. 1489'da Papa VIII. Innocentius ile yapılan anlaşmayla Cem, Şövalyelerden alınarak Roma'ya götürüldü ve Papa'nın gözetimine girdi. Osmanlı hükümeti, Cem'in Papalık nezdinde tutulması karşılığında yıllık ödemeleri sürdürdü.

Cem Sultan’ın sürgünde vefatı

Cem Sultan'ın son durağı, Fransa Kralı VIII. Charles'ın Napoli Krallığı üzerine yaptığı sefer oldu. Kral Charles, Cem Sultan'ı yanında götürerek onu Osmanlılara karşı kullanmayı hedefliyordu. Ancak bu yolculuk Cem Sultan'ın sonu oldu. 16 Şubat 1495'te yolda hastalanan Cem'in durumu hızla kötüleşti. Yüzü, gözleri ve boynu şişti, ata binemez hale geldi.

22 Şubat 1495'te Kral Charles'ın ordusu Napoli'ye girerken, Cem son bir gayretle ata bindi, ancak bu son yükselişi oldu. İyileşemeyeceğini anlayan Cem Sultan, yanında bulunanlara ailesinin ve çocuklarının korunmasını abisine bildirmelerini, cenazesinin de Osmanlı topraklarına nakledilmesini vasiyet etti. 25 Şubat 1495 Çarşamba sabahı vefat ettiğinde, 36 yaşındaydı ve 13 yıl süren sürgün hayatı sona ermişti. Cem'in ölüm nedeni hakkında çeşitli yorumlar bulunsa da, en kabul gören iddia, Papa Alexander Borjiya tarafından zehirlendiğidir.

Cenazenin dönüşü ve Gedik Ahmed Paşa'nın sonu

Cem Sultan'ın ölümü üzerine II. Bayezid, Osmanlı ülkesinde gıyabi cenaze namazı kıldırdı ve üç gün matem tutturdu. Cenazesi bir süre Napoli'de kaldıktan sonra, II. Bayezid'in talebi üzerine 1499'da Osmanlı topraklarına getirildi. Cem Sultan'ın naaşı, Bursa Muradiye'de, Fatih Sultan Mehmed'in oğlu Şehzade Mustafa'nın (yani Cem'in büyük kardeşinin) yanına gömüldü.

Cem Sultan'ın trajik hikayesi sadece kendisiyle sınırlı kalmadı. Fatih döneminin büyük komutanlarından Gedik Ahmed Paşa da, Cem'in Avrupa'ya kaçışına göz yummakla suçlanarak Bayezid'in şüphelerini üzerine çekti. 18 Aralık 1483'te Edirne'deki Yeni Saray'da verilen bir ziyafetin ardından öldürüldü. Gedik Ahmed Paşa'nın katli, II. Bayezid'in kendi iktidarını sağlamlaştırmak adına attığı sert adımlardan biriydi. Cem'in oğullarından Oğuz Han da, Gedik Ahmed Paşa'nın öldürülmesinden sonra Bayezid'in emriyle infaz edildi. Cem'in diğer oğulları ve aile üyeleri de Osmanlı politikasının kurbanı oldu. Öte yandan, Cem Sultan'ın Türkçe ve Farsça divanları günümüze ulaşan önemli edebi mirasları arasında yer alıyor.