Gulf State Analytics: Türkiye, Suriye'nin geleceğinde nasıl kilit bir oyuncu haline geldi?

ABD merkezli düşünce kuruluşlarından Gulf State Analytics'de, Esed rejiminin çökmesinin ardından Suriye'nin geleceğinin nasıl şekilleneceği ve Türkiye'nin Suriye üzerindeki rolünün değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

Esed rejiminin çökmesinin ardından Türkiye'nin Suriye'de 'büyük kazanan' olarak ortaya çıktığı ve İran ve Rusya'dan oluşan boşluğu doldurmak için fırsatlar yakaladığı belirtilen analizde, Türkiye'nin ABD tarafından desteklenen PKK/YPG ve SDG gibi gruplara karşı da Suriye'nin yeni yönetimi ile ortak hareket etmeye başlayacağına dikkat çekildi.

Analizde ayrıca; Türkiye'nin Suriye'deki etkisini artırması ile birlikte Türkiye'de yaşayan Suriyeli mültecilerin evlerine geri dönmeleri konusunda yeni adımlar atacağı tespiti de yapıldı.

İşte Gulf State Analytics'de yayınlanan analiz:

4 Şubat'ta Suriye geçici hükümetinin başkanı Ahmed El Şaraa Ankara'ya önemli bir ziyarette bulundu ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüştü.

Suudi Arabistan'dan doğrudan Türkiye'ye uçan Şaraa, Heyet Tahrir el Şam (HTŞ) öncülüğündeki muhalif gruplar koalisyonunun iki ay kadar önce Beşar Esed hükümetini devirmesinden bu yana ziyaret ettiği ilk yabancı ülke oldu.

Ankara'dayken Şaraa ve Erdoğan, çoğunlukla ekonomik ve güvenlik konularına odaklanarak Suriye-Türkiye ilişkilerinin geleceğini ele aldılar.

Bu ziyaret, Ankara'nın Suriye'nin geleceğinde ne kadar büyük bir rol oynayacağının altını çizdi.

Zira; Esed'ın Aralık 2024'te düşmesi, Türkiye'nin Suriye'de 'büyük kazanan' olarak ortaya çıkması ve İran ve Rusya'nın etkisindeki ciddi azalmanın bıraktığı boşlukları doldurması için fırsatlar yarattı.

Türkiye'nin rolü

Türk liderliğinin Şam'da Ankara dostu bir siyasi liderliğin ortaya çıkmasını ne kadar memnuniyetle karşıladığını ve bunun jeopolitik ve güvenlik konularında yakın bir Suriye-Türkiye uyumu yaratacağını söylemek zor.

Son haftalarda iki ülke arasında bir savunma anlaşması yapılacağı ve Türkiye'nin Suriye'deki askeri ayak izinin sınır bölgelerinin ötesine, Türklerin iki hava üssü kuracağı bildirilen orta çöl bölgesine doğru genişleyeceği konuşuluyor. Türkiye'nin yeni Suriye ordusunun eğitilmesine yardımcı olması da tartışılıyor.

Eğer Şam ve Ankara bir savunma anlaşması yaparsa ve Türkiye bu hava üslerini Suriye'nin orta kesimlerinde kurarsa, bunun Türkiye-İsrail ilişkileri ve İsrail'in Esad sonrası Suriye'ye yönelik askeri saldırıları üzerinde önemli etkileri olabilir.

Böyle bir anlaşmanın gerçekleşeceği konusunda emin konuşmak için erken olsa da Suriye-Türkiye ekonomik ilişkilerinin genişleyeceğini ve yeni boyutlara ulaşacağını varsaymak yanlış olmaz.

Türk inşaat, taşımacılık ve imalat şirketleri çatışma sonrası Suriye'de büyük fırsatlar bekliyor ve önümüzdeki dönemde ikili ticaretin üç katına çıkacağı yönünde beklentiler var.

'Yeni Suriye'nin dış ilişkileri

Esed'in devrilmesinden bu yana Şam'daki yeni hükümet uluslararası meşruiyet sağlamak için büyük bir enerji harcıyor. Suriye'ye gelen yüksek profilli yabancı devlet adamlarının yanı sıra Şaraa ve Suriye Dışişleri Bakanı Şeybani'nin Körfez İşbirliği Konseyi (KİK) üyeleri, Türkiye, İtalya ve İsviçre'yi ziyaret etmesi bu diplomatik çabalar açısından önem taşıyor.

Century International'da araştırmacı ve İsveç Savunma Araştırma Ajansı'nda Orta Doğu analisti olan Aron Lund yaptığı değerlendirmede;

“Şaraa adım adım uluslararası bir varlık ve görünürlük inşa ediyor”

ifadelerini kullanıyor.

Suriye'nin yeni yönetimi bir dizi bölgesel devletle ilişki kurarken, Şam ile Orta Doğu'daki bazı hükümetler arasında herhangi bir gerilim riskini en aza indirmek için dengeyi korumaya özen gösteriyor.

Uzmanlar Şaraa'nın Türkiye ziyaretinin ayrıca, diğer önemli ve etkili ülke liderlerinin onu Suriye'nin meşru cumhurbaşkanı olarak kabul etmesi ve tanıması için daha fazla kapı açtığını belirtiyor.

New Lines Enstitüsü Direktörü Caroline Rose;

“Suriye'nin yeni cumhurbaşkanının Ankara ziyareti, sadece Türkiye'nin muhaliflere verdiği önemli rolüne değil, aynı zamanda yeni geçiş hükümetinin Türkiye ile bu yeni ilişkiye öncelik vermesine de işaret ediyor.”

değerlendirmesinde bulunuyor.

Suriye'nin yeniden inşası söz konusu olduğunda Türk firmaları önemli bir rol oynayacak ve Ankara'daki yetkililer Körfez Arap başkentlerindeki meslektaşlarına katılarak Batı'yı Suriye'ye yönelik tüm ekonomik yaptırımların kaldırılması için zamanın geldiğine ikna etmeye çalışacak.

Ankara, Suriye'deki zorlukların herhangi bir ülkenin, hatta Türkiye'nin bile tek başına üstesinden gelemeyeceği kadar büyük olduğunun farkında.

Ankara bir yandan Suriye'de istikrarı sağlamaya çalışırken diğer yandan da bu ülkedeki nüfuzunu güçlendirmek için diğer devletlerle birlikte çalışmanın öneminin farkında.

DEAŞ ve YPG ile ilgili zorluklar

Şaraa Ankara'da Erdoğan'la görüşürken iki lider “Yeni Suriye ”deki güvenlik sorunlarını ve ortak mücadelelerinde işbirliği yapma arzularını ele aldılar.

Erdoğan, DEAŞ ve kuzeydoğu Suriye merkezli PKK ile bağlantılı YPG ile mücadele konusunda Ankara'nın Şam'ın yanında yer almaya hazır olduğunu vurguladı.

ABD tarafından desteklenen YPG, Suriye Demokratik Güçleri (SDG) şemsiyesi altındaki baskın bir örgüt olarak tanımlanıyor.

YPG'nin ağır silahlara sahip olması ve Suriye merkezi hükümetinin kontrolü dışında kalması, Şaraa ve Şam'daki diğer üst düzey yetkililer tarafından kabul edilemez olarak nitelendiriliyor.

Bu arada Türkiye, Trump yönetimini Ankara, Şam'daki yeni hükümet ve diğer bölgesel aktörlerin DEAŞ'ın Suriye'de yarattığı güvenlik tehdidinin üstesinden gelebileceğine, yani ABD'nin YPG'yi DEAŞ ile mücadelede gerekli bir ortak olarak görmemesi gerektiğine ikna etmeye çalışıyor.

Şara hükümeti ve Ankara, YPG ile ilgili her konuda tam olarak hemfikir olmayabilir ancak iki hükümet arasında Suriye'nin kuzeydoğusunun tamamının Şam'ın kontrolüne girmesi ve ülkede ayrılıkçı bir devletçiğinin oluşmasına asla izin verilmemesi gerektiği konusunda geniş bir mutabakat var.

Analistler genel olarak, Suriye ve Türkiye hükümetleri arasında SDG ile nasıl başa çıkılacağı konusunda büyük ölçüde mutabakat olduğu görüşünde.

Türkiye'nin Suriye'deki zorlukları

Suriye ve Türkiye'nin 910 kilometrelik bir sınırı paylaştığı düşünüldüğünde, Ankara'nın güney komşusunun geleceğiyle ilgili çok fazla çıkarı var.

Ankara'daki yetkililer Şaraa liderliğindeki hükümetin Suriye'nin tamamında kontrolü sağlamlaştırdığını ve ülke ekonomisinin yeniden büyüdüğünü görmek isteyecektir.

Önümüzdeki aylarda Suriye'nin ekonomik toparlanması ve muhalif grupların tamamen tasfiye edilmesi ya da yeniden entegrasyonu konularında önemli ilerlemeler kaydedilmesi bekleniyor.

Türkiye “sınırın güneyinde müttefik bir rejime” sahip olmaktan hoşlansa da, devletin başarısız olma riskinden korkuyor.

Çünkü böyle bir durumda, Ankara'daki liderlik, Türkiye'deki Suriyeli mültecilerin Suriye'deki evlerine geri dönmeleri konusunda muhtemelen bazı sorunlarla karşılaşacaktır.

Suriye'nin geleceği söz konusu olduğunda Ankara'daki yetkililerin en büyük kaygısı, Batı'nın yaptırımlarının devam etmesi halinde ülkede neler yaşanabileceğiyle ilgili.

Büyük resim

Daha geniş jeopolitik bağlam açısından, Rusya'nın Suriye'deki rolünün geleceğine ilişkin sorular da Türkiye için önemlidir.

Moskova'nın Esed sonrası Suriye'deki pozisyonu hakkında pek çok şey belirsiz.

Ancak Suriye Savunma Bakanı Murhaf Abu Qasra geçtiğimiz günlerde, Rusya'nın Şam'daki Esad sonrası hükümete yönelik tutumunun “önemli ölçüde iyileştiğini” ve Suriye'nin artık Rusların ülkedeki askeri üslerini korumasına izin vermeye açık olduğunu belirtti.

Çünkü her halükarda Esad rejiminin düşmesi Rusya ve İran için büyük bir darbe oldu. Bu iki ülkenin Suriye'deki etkisi büyük ölçüde azaldı ve Türkiye'nin rolünü güçlendirdi.

Yıllarını Esed hükümetini devirmek için savaşan isyancı grupları destekleyerek geçiren Ankara, şimdi kendisini Suriye'de tarihin doğru tarafında görüyor ve sonuç olarak ülkenin geleceğini belirleyecek en büyük aktör olarak kendisini konumlandırıyor.