The National Interest: Türkiye, bölgesel bir köprü olma özelliğinden faydalanmaya çalışıyor

Türkiye'nin Şanghay İşbirliği Örgütü'ne olan ilgisi, 2013 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Putin'e “Bizi Şanghay Beşlisi'ne dahil edin” söyleminden sonra ön plana çıktı. Türkiye'nin 2012 yılından bu yana diyalog ortağı olduğu Şanghay İşbirliği Örgütü, şu anda Avrasya topraklarının yaklaşık yüzde 60'ını, dünya nüfusunun yüzde 40'ını ve dünya ekonomisinin yaklaşık yüzde 20'sini kapsamaktadır. 15-16 Eylül 2022'de Özbekistan'ın Semerkant kentinde yapılan toplantının ardından Erdoğan “hedefimiz tam üyelik” açıklamasında bulundu.

Peki, Türkiye resmi olarak Şanghay İşbirliği Örgütü'ne katılmalı mı?

Tarih aslında, aynı zamanda insanlığa da bir kılavuzluk sağlar. 1923 yılında Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda, “Batılılaşma” ana dış politika hedeflerinden/paradigmalarından biri olarak belirlenmiştir. Aslında bu, Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde de belirlenen bir hedefti. Türkiye modernleşmek istiyordu ve Batı dünyası modernleşmenin tek örneğiydi. Doğal olarak, modernleşme peşinde olan ülkeler için Batılılaşma eşanlamlı bir süreç olarak görülüyordu.

Bu bağlamda Türkiye'nin Avrupa Birliği (AB) ile serüveni 1959 yılında o zamanki adıyla Avrupa Ekonomik Topluluğu'na üyelik başvurusunda bulunmasıyla başlamıştır. Ardından 1963'te imzalanan ve 1964'te yürürlüğe giren ortaklık anlaşmasıyla süreç ilerledi. AB, kuruluşundan bu yana 1973, 1981, 1986, 1995, 2004 ve 2013 yıllarında altı genişleme dalgası yaşadı. Ancak üyelik için başvuran ve Türkiye'den çok daha geç kabul edilen ülkeler olmasına rağmen Türkiye dahil edilmedi.

1999 Helsinki Zirvesi'nde Türkiye'nin adaylığı onaylandı ve 2004 Brüksel Zirvesi'nde Türkiye'nin üyelik için siyasi kriterleri karşıladığını belirterek müzakerelere Ekim 2005'te başlama kararı aldı.

Katılım müzakereleri kapsamında AB müktesebatı otuz beş başlık (fasıl) altında ele alınmaktadır. Halihazırda Türkiye'nin katılım müzakerelerinde biri geçici olarak kapatılan on altı fasıl açılmıştır. AB Konseyi ve Kıbrıs Rum yönetiminin siyasi engelleri nedeniyle 14 fasıl bloke edildi.

Bilim ve Araştırma faslından sonra müzakereye açılan hiçbir fasıl geçici de olsa kapatılamadı. Müzakere süreci yavaşlamaya başladı ve özellikle 2007-08 sonrası ilişkilerde gerginlikler arttı. AB ile siyasi kriz, Avrupa Parlamentosu'nun 2019-20 Türkiye raporunda Türkiye ile müzakereleri askıya alma önerisiyle zirveye ulaştı. Türkiye, altmış yıldır duraksayan AB'ye kabul edilmeyeceğini kabul ederek, dış politika paradigmasını değiştirme zamanının geldiğini anlamalıdır.

Günümüz dünyası, Batılılaşmanın hedef alındığı geçmiş dönemlerden çok farklıdır. Batı dünyası artık modernleşmenin tek örneği değil. Listeye Japonya, Güney Kore, Çin ve Singapur gibi ülkeler katıldı ve önümüzdeki yıllarda Malezya, Endonezya ve Tayland gibi diğerleri de onları takip edecek. Bu nedenle Batılılaşma artık bir dış politika hedefi olmamalıdır. Çünkü Asya modernleşmesi Türklere Batılılaşma olmadan modernleşmenin mümkün olduğunu göstermiştir.

Ayrıca Batı, Kıbrıs gibi son derece önemli konularda Türkiye'ye karşı tavır almıştır. Doğu Akdeniz, Suriye, mülteciler; 15 Temmuz 2016'daki Gülenci darbe girişimi, terörist Kürdistan İşçi Partisi (PKK) ve Türk egemenliğine yönelik tehditler, Batı'nın Türkiye'ye karşı tavır aldığı başlıklardan bir kısmıdır.Kaç Asya ülkesi tüm bu konularda Türkiye'ye karşı tavır aldı?

Erdoğan'ın 2013'teki konuşmasının ardından “eksen kayması ” tartışmaları Türkiye'de yeiden başladı ve “Türkiye Doğuya mı dönüyor?” sorusu sorulmaya başlandı. Ancak bu çerçevelemeler artık yanlış. Çünkü bu sığ söylemler Ankara'nın Şanghay İşbirliği Örgütü'ne yaklaşma kararlarına dayanıyor. Ancak Türkiye'nin ihtiyacı olan şey Şanghay İşbirliği Örgütü'nden daha fazlasıdır. Dolayısıyla Türkiye'nin dış politikasının ağırlık merkezini tüm bu gelişmelerden sonra Asya'ya çevirmesi daha uygun olacaktır.

Dünyanın siyasi, ekonomik ve hatta askeri ağırlık merkezi doğuya kayıyor. Doğal olarak Türkiye'nin de aynı yolu izlemesi mantıklı görünmektedir. Bu, başlı başına Batı'dan yüz çevirmek değil, Türkiye'nin ulusal çıkarlarını ve gururunu korumaktır. Türkiye zaten hiçbir zaman AB üyesi olmayacaksa, neden bu sürece devam etsin?

Türkiye'nin Ortadoğu komşuları şu anda başarısız devletler ve onlarla bölgesel entegrasyon için uygun koşullar yok. Ancak bugün, bölgeselcilik tüm dünyada güç kazanıyor.

Türkiye'nin enerjiye, yabancı sermayeye ve yatırıma ihtiyacı var. Bunları Batı'dan almak, Batı'nın şartlarına ve taleplerine boyun eğmeyi gerektirir. Ancak dünyanın milyarderleri ve en büyük şirketlerinin listesine baktığımızda Asya yükseliyor ve Türkiye bunu farketmiş durumda.

Türkiye bu yeni kaynakları Batı'ya taviz vermeden doğrudan çekebilir. Hindistan ile bilgi teknolojileri ve yazılım sektörlerinde işbirliği, Rusya ve Orta Asya ülkeleri ile enerji, inşaat ve turizm işbirliği, Çin ile teknoloji transferi ve turizm işbirliği ve Pakistan ile nükleer teknoloji işbirliği Türkiye'ye fayda sağlayacaktır.

En önemlisi Doğu Asya, Batı'nın Türkiye'ye empoze etmeye çalıştığı değerleri ve koşulları dayatmıyor. Türkiye yüzünü ne batıya, ne kuzeye, ne de güneye çevirmiyor ve merkezi konumu nedeniyle bölgesel bir köprü olma özelliğinden faydalanmaya çalışıyor.

Bu ağırlık merkezi yaklaşık iki yüz yıldır Batı'daydı ama şimdi Doğu'da. Bu nedenle, bir paradigma kayması gerekli ve hatta gecikmiş durumda.