“Asım’ın Nesli” ve eylemlerdeki gençler

Türkiye, komitacılık anlayışından demokrasi, hukuk ve kamu düzeninin bozulması bakımından ciddi zararlar görmüştür. Son dönemde bu konularda sicili bozuk olan CHP ve soldaki bazı grupların sokak hareketleri ve boykotlar etrafında yeniden bu yola mı girecekler endişesi hasıl oldu. CHP’nin yeniden üniversite ve hatta lise gençliğini sokağa dökmeye çalışması, geçmiş dönemlerde gençlerin bu tür eylemelerde suiistimal edilmelerini akla getirdi. Bu konuları Mehmet Akif ve Asım’ın Nesli üzerinden hatırlamakta fayda var.

Toplumsal meselelerin gerçekçi tasvirini ve tenkidini yapan Mehmet Akif Ersoy’un yaşadığı devrin bu temel meselesini ihmal etmesi düşünülemezdi. Nitekim Mehmet Akif Ersoy, Safahat’ın altıncı kitabında İkinci Meşrutiyet’ten Birinci Cihan Harbi’nin sonuna kadar olan dönemi anlatır. Bu dönem, Akif’in hiç sevmediği II. Abdülhamid istibdadını takip eden hürriyet atmosferinin, fırkacılık, komitacılık ve cuntacılık yüzünden ortadan kalkmasının hikâyesidir.

Balkan Harbi’yle başlayan on yıllık savaşta, Osmanlı İmparatorluğu da dağılacaktır. Akif, gerçekçi toplumsal tasviriyle bu dönemin oldukça sert eleştirisini yapacaktır. Eski nesilden ümidini kesmiştir. Yeni nesli ise Asım’ın nesli temsil etmektedir. Bu yüzden Akif’in tasvir ve tenkidi, Asım’ın nesline yönelir.

Asım’ın nesli, biraz da genç İttihatçılardır. Müthiş bir dinamizmle sağa sola hücum eden bu nesil, kendine de cemiyete zarar vermektedir. İyi niyet, yetmemektedir. Bir tür komitacılıkla toplumsal meseleleri düzelteceğini zanneden Asım ve nesli çıkmaz bir yola girmiştir.

Efelik çıkmaz yoldur

Bir başka deyişle Akif’in de eleştirdiği rezail-i içtimaiye karşı yönelen bu reaksiyon, onun kadar büyük bir rezail-i siyasiye yaratmıştır. Rezail-i içtimaiye karşı efelik, güzel görünse de çözüm getirmeyecektir:

“-Efelik, çok güzel amma, sonu çıkmaz bu yolun”

Asım çıkmaz bir yola girmenin ötesinde, kendisine de zarar verecektir:

“-Asım, bana bak!

Yol yakınken geri dön, nafile çıkmaz bu sokak,

Koşuyorsun, be çocuk, çarpacak alnın duvara,

Dağılır sonra kafan, etme, çekil bir kenara.”

Meyhane Basmakla Olmaz

Sonra Asım’ın yaptığı efelikler, rezail-i içtimaiyeyle beraber sıralanır:

“Sen o meyhaneyi basmakla mükellef miydin

Ya kumarbazları mânâsı nedir tehdidini

Toplanıp cümbüş ederken elin evladı, gece,

Hangi bir hakla gidip hepsini dövdün delice

Nara atmış gibi sarhoşları tut sen, kovala…

Bari git bekçi yazıl, aylık alırsın, budala!

Niye cebren ayırırsın kocasından kadını

Komşular, baksana, “kel kâhya” komuşlar adını!”

Asım mücadelesinde tamamen haksız değildir… Cemiyette sahiden rahatsız olunacak meseleler, hastalıklar vardır. Lakin mücadelenin yolu, efelik değildir.

Kanun dışına çıkan millet değil sürü olur

Kanun dışında bir güç aranması cemiyeti, millet olmaktan sürü haline getirir. Akılla kanunla değil hisle hareket edilirse, memleketin kurtarılması bir yana batmasına yol açılacaktır. Bu yola tevessül eden hükümet de, yer altına çekilecek, meşruiyet krizine girecektir.

“Biz, Asım, ne şunun yumruğu lazım, ne bunun,

Birinin pençesi ister yalınız. Kanunun.

Ver bütün kudreti kanuna ki vahdet yürüsün…

Yoksa millet değil, ancak dağınık bir sürüsün!…

Memleket zaten, ayol, baksana: allak bullak,

Sen de hissinle yürürsen batırırsın mutlak.

Ya kuzum, zaptiye ruhuyla hükümet sürenin,

Yeri altındadır, üstünde değil kürenin!”

Asım’ın nesli, bu tür efelikler yerine cephede savaşırken şehit düşse, ana babalar bunu kabul edebilirler. Zaten Akif’in Çanakkale şehitleri için yazdığı o anıtvari şiir de, bu bağlamda yazılmıştır. Akif aynı zamanda Çanakkale’deki bu sarsılmayan imanı, milletin köklerine, Mecnun’un Leyla’sı gibi gördüğü yarınına umudun bir karinesi olarak görmektedir. O yüzden asla “Korkma”yacaktır. Bu onun aynı zamanda gayri meşru yollara ve ümitsizliğe kapıları kapayışıdır. Fakat efelik yolunda ölür veya öldürülürlerse, aileler bunu nasıl kabul edebilir?

“Hem gazâ, hem de şehadet, ne saadet bu!” derim

Ciğerim yansa da söndürmek için cehd ederim.

Amma “kaatil” deseler oğlumu, yahut “maktul”,

O zaman işte benim akıbetim pek meçhul.”

Akif de toplumsal meseleleri çözmek için radikal bir yol aramakta, “inkılap” istemektedir. (Akif’in “muhafazakar inkılap” anlayışı zerine budan önceki yazımıza bakılabilir) Mamafih onun inkılap anlayışı, efelik, Babıali basmak ve adam asmak değildir. İttihatçı komitacılığın yaptığı bu yanlışları tasvip etmediğini açıkça söyleyen Akif, Asım neslini de bu yanlıştan kurtarmak ister. Onları siyaset ve savaş yüzünden tamamlayamadıkları tahsillerini tamamlamaya çağırır…

Komitacılık değil inkılâp

“İnkılab istiyorum, ben de, fakat, Abdu gibi…

Yoksa, ellerde kör alet efeler tertibi, Babıali’leri basmak, adam asmakla değil.

Çek bu işten bütün ihvanını kendin de çekil.

Gezmeyin ortada, oğlum sokulun bir sapaya,

Varsa imkânı, yarın avdet edin Avrupa’ya”

Milleti ve memleketin geleceği için eğitimini tamamlaması gereken Asım’ın nesli, medeniyeti ihtiva eden marifet ve ahlakı ihtiva eden faziletle mücehhez olmalıdır:

Asımın Yolu: Marifet ve Fazilet

“Hadi tahsilini ikmale tez elden, hadi sen!

Çünkü milletlerin ikbali için, evladım,

Ma’rifet, bir de fazilet… İki kudret lazım.”

Bunun için Asım’ın nesli derhal eğitimini tamamlamalı ve yurda dönmelidir:

“Bir gün evvel gidiniz, bir saat evvel dönünüz!

Şark’ın âgûşu açıktır o zaman işte size;

O zaman varmanın imkânı olur gayenize;

O zaman dinlerim artık seni, Asım, bol bol…

-Yarın akşam gideriz.

– Öyle mi Berhudar ol.”

Mehmet Akif, İkinci Meşrutiyet’te büyük ümitlerle başlayan hürriyet döneminin komitacılık yüzünden sona ermesini, kanun ve ilim yolundan sapılmasının getirdiği yeni istibdatı, toplumda her alanda ortaya çıkan yoksulluğu ve yeni neslin bu yolda heder olmasını eleştirir. Asım’ın nesline meselelerin kanun yolu dışında çözülemeyeceğini, vurdu kırdılı kolay çözümlerin mümkün olmadığını, inkılabın ancak marifet ve fazilet kazanmanın yolu olan eğitimle gerçekleşebileceğini anlatır.