Foreign Affairs: ABD ve müttefikleri küresel caydırıcılık gücünü yeniden kazanabilecek mi?

ABD'nin politika yapıcı olarak adlandırılan yayın organlarından Foreign Affairs'de, ABD'nin ve müüttefiklerinin özellikle son dönemde rakiplerine ve “düşmanlarına” karşı caydırıcılığının ve izlemesi gerektiği stratejinin değerlendirildiği bir analiz yayınlandı.

ABD'nin Rusya, Çin ve Ortadoğu'da İran ve uzantılarına karşı tatihinde hiç olmadığı kadar ciddi bir caydırıcılık kaybı yaşadığına dikkat çekilen analizde, ABD'nin bu durumu tersine çevirmek için daha büyük adımlar hatta askeri müdahaleler yapması gerektiği belirtildi.

Analizde ayrıca; ABD'nin özellikle nükleer caydırıcığı olan ülkelere karşı üstünlüğünü kaybetmeye başladığı ve ilk olarak henüz nükleer güce ulaşmayan İran'a yapacağı bir askeri harekat ile üstünlüğü yeniden ele geçirebileceği iddia edildi.

İşte Foreign Affairs'de yayınlanan analiz:

Amerika Birleşik Devletleri ve müttefikleri, tarihlerinde olmadıkları kadar büyük bir caydırıcılık kriziyle karşı karşıya.

Çin, Güney Çin Denizi'nde Filipin gemilerini tehdit ediyor ve muhtemelen Tayvan'ı işgal etmek için ordusunu hazırlıyor. Rusya, Ukrayna'daki savaşından vazgeçme emaresi göstermiyor. Orta Doğu'da İran, Hamas lideri İsmail Haniye'nin Tahran'da öldürülmesi nedeniyle İsrail'i misilleme yapmakla tehdit ediyor, Hizbullah İsrail'e yönelik roket saldırılarını arttırıyor ve Husiler Kızıldeniz'de ticari gemilere saldırmaya ve zaman zaman da batırmaya devam ediyor.

İran füzelerinin ABD askeri personelini öldürmesi, Husilerin ABD donanmasına ait bir gemiye saldırması ya da bir geminin daha batması gibi riskler zaman geçtikçe artıyor.

Bu olaylardan herhangi biri Washington'u ya daha büyük bir savaşa dahil olmaya ya da geri adım atmaya zorlayacaktır.

Ancak her iki seçenek de caydırıcılıkta başarısızlık anlamına gelecektir.

Caydırıcılık teorisinin temelleri, Sovyetler Birliği'nden gelebilecek bir nükleer saldırıyı caydıracak bir strateji formüle etmeye çalışan Thomas Schelling gibi düşünürlerin Soğuk Savaş dönemindeki yazılarında yatmaktadır.

Teorinin temel ilkeleri, nükleer silahlı düşmanları diğer nükleer güçlere hem nükleer hem de konvansiyonel saldırılar düzenlemekten caydırmak için yararlı olmuştur. Nükleer olmayan güçlerin saldırılarını caydırmada ise daha az faydalı olmuşlardır.

Devlet dışı aktörler söz konusu olduğunda ise caydırıcılık teorisi düpedüz işe yaramaz hale gelmiştir.

Bu durum, İran ve vekiller ağının ABD üslerine ve hizmet üyelerine saldırmaya, ticari gemileri batırmaya, İsrail'e doğrudan saldırılar düzenlemeye ve muhtemelen daha büyük bir bölgesel savaşı ateşlemeye istekli göründüğü son aylarda Orta Doğu'da olduğu kadar hiçbir yerde bu kadar belirgin olmamıştır.

Eğer Washington bölgedeki caydırıcılığın daha fazla aşınmasını engellemek istiyorsa misilleme yapma konusunda daha istekli olduğunu göstermelidir.

Hizbullah ve Husilere odaklanmak yeterli olmayacaktır. Caydırıcılığı yeniden tesis etmenin tek yolu İran'ın peşine düşmektir.

ABD kuvvetleri, İran'ın Amerikan askeri ve sivil personeline zarar veren füze saldırılarına karşılık olarak misilleme yapmalıdır. Washington Tahran'a Kızıldeniz'den geçen ABD gemilerine ya da diğer gemilere verilecek zararın İran varlıklarına ya da topraklarına verilecek misilleme ile karşılanacağı mesajını vermelidir.

ABD ordusu ayrıca, İran'ın Nisan ayında İsrail'e insansız hava aracı ve füze yağdırdığı zaman yaptığı gibi, varlıklarını İran'ın hava saldırılarını engellemeye devam etmesini sağlayacak şekilde konumlandırmalıdır.

Ancak ABD'li yetkililer İran'a bu şekilde baskı yapmanın çok riskli olduğunu düşünürlerse, fırtınayı atlatmaya da çalışabilir, Gazze Şeridi'ndeki savaşın ve mevcut bölgesel krizin sona ermesini bekleyebilir ve dikkatlerini Çin ve Rusya'ya ve daha büyük resme çevirebilirler.

Ne de olsa Biden yönetiminin Ulusal Savunma Stratejisi, ABD ordusunun en başta Çin'e odaklanması gerektiğini açıkça ortaya koydu.Böyle bir tercih kendi başına sorunlar doğuracaktır.

İsrail'e yönelik saldırıların devam etmesi, uluslararası ticaretin daralması ve ABD'nin Orta Doğu'daki konumunun azalması.Amerikalı liderler caydırıcılığın gerekliliklerini anlayarak, bu değiş tokuşa değip değmeyeceğine karar vermek için daha iyi bir konumda olacaklardır.

Karşılıklı “imha”

1945'ten önce caydırıcılık savaş çalışmalarında önemli bir konu değildi.

Niccolò Machiavelli ve Carl von Clausewitz gibi düşünürlerin yazılarında caydırıcılık kavramına rastlamak zordur. Ancak 1940'ların sonlarından itibaren, nükleer çağın başlangıcıyla birlikte Schelling, Bernard Brodie ve Albert Wohlstetter gibi stratejistler caydırıcılık teorisinin temellerini formüle etmeye başladılar.

Nükleer caydırıcılığın temeli ikinci vuruş kabiliyetidir. Yani her iki tarafın da hasmından gelen bir saldırıya karşılık olarak yıkıcı bir ikinci saldırı başlatabileceği anlamına gelir ki bu “karşılıklı güvence altında imha” olarak bilinen bir dinamiktir.

Şu anda dünyada Çin, Fransa, Rusya, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri bu kabiliyete sahiptir.

Kıtalararası balistik füzeler, denizaltılar, silolar ve mobil füze taşıyıcıları, bu güçlerden herhangi birinin, kendisi yok edilmeden düşmanını yok etmesini imkansız hale getirmektedir.

Her iki taraf da nükleer silahlara sahip olduğunda gerilimin tırmanması büyük bir endişe kaynağıdır.

Maliyetli sinyaller göndermek

1964'te ve 1965'in başlarında Johnson yönetimi Schelling'in düşüncesini Kuzey Vietnam'a uygulamaya çalıştı ve Hanoi'nin geri adım atmaması halinde çok daha büyük zararlar verileceğini göstermek için bir dizi kademeli hava saldırısı gerçekleştirdi.

Ancak işler Washington'un umduğu gibi gitmedi.

Kuzey Vietnam'ın üst düzey liderleri ABD'nin kendilerini devireceğine ikna olmamışlardı. Ülkelerini birleştirmek için artan kayıplara katlanmaya hazırdılar ve Güney Vietnam'da savaşmaya devam ettiler.

Nükleer olmayan bir güçle karşı karşıya gelindiğinde, karşılıklı güvence altına alınmış imha tehdidi büyük ölçüde azalır. Nükleer bir güç çok az nükleer felaket tehlikesiyle karşı karşıyadır. Ancak bu, nükleer bir gücün istediği gibi güç kullanmakta özgür olduğu anlamına gelmez.

ABD'nin 2003'te Irak'ı işgalinde olduğu gibi bazı durumlarda, karşılıklı garantili imhanın olmaması, ABD gibi bir nükleer gücün tırmanma endişesi olmadan yüksek düzeyde güç kullanmasına olanak tanır.

Ancak diğer durumlarda, nükleer olmayan bir devlete karşı topyekün bir konvansiyonel savaş korkusu, ABD yönetimlerinin Kore Savaşı ve Vietnam Savaşı'nda olabileceğinden endişe ettiği gibi, nükleer bir düşmanı müdahil olmaya sevk edebilir. Ve bazı durumlarda, savaşın masrafları ve kayıpları çok yüksek olabilir.

Nükleer olmayan bir gücün caydırılması zordur çünkü nükleer olmayan bir hasım ABD'nin topyekün bir konvansiyonel savaşın maliyetine katlanmak istemediğini varsayabilir.

Çin ya da Rusya'yı caydırmaya yönelik araçların İran ya da nükleer silahı olmayan başka bir devlet üzerinde aynı etkiyi yaratması pek olası değil. Çünkü bu tür senaryolarda ABD çok daha düşük bir nükleer misilleme riskiyle karşı karşıyadır.

Washington'un Çin ya da Rusya'ya karşı yapması halinde yüksek riskli görünen bir hamle, İran'a karşı yapıldığında ihtiyatlı bir hamle olarak görülecektir.

Pekin ya da Moskova, ABD donanmasına ait bir geminin kendi sularının yakınına konuşlandırılması gibi bir sinyali, ABD'nin savaşmaya istekli olduğunun ve çatışmaya ve nükleer meselelere yol açabilecek kazaları göze aldığının bir göstergesi olarak algılayacaktır.

Ancak aynı taktik İran'a karşı uygulandığında, ABD nükleer felaket riskiyle karşı karşıya kalmaz.

Dolayısıyla Tahran bunu muhtemelen bir ihtiyat işareti olarak yorumlayacaktır. Nükleer olmayan bir devletle uğraşırken, küçük bir adım, tam bir savaşın maliyetlerinin ya da faydalarının buna değmeyeceğini gösterir; kararlılık ifade etmez.

Bu nedenle ABD, İran gibi nükleer olmayan rakipleriyle yüzleşirken daha büyük adımlar atmalıdır.

Elbette, bir rejim için hayati önem taşıyan bir hedefe hava saldırısı düzenlemek ya da düşmanın donanmasını imha etmek gibi büyük bir adımın İran gibi nükleer olmayan bir gücü caydırması garanti değil.

Nükleer olmayan güç, ABD'nin askeri zafer kazanmaya kararlı olmadığından eminse, büyük bir adım blöf olarak ya da devam eden bir yıpratma savaşında sadece bir başka darbe olarak görülebilir. Ve eğer büyük bir adım rejim değişikliği gibi saldırgan bir niyetin göstergesi olarak algılanırsa, umutsuz bir nükleer olmayan güç, kendi hayatta kalma kaygısıyla, taviz vermek yerine tırmanmayı seçebilir.

Örnek olarak Ukrayna, taviz vermenin Moskova'nın elini güçlendireceğine ve fethine yol açacağına inandığı için taviz vermektense Rusya ile savaşmayı tercih edecektir.

Nükleer olmayan bir devlete karşı brinkmanship oyununda ABD, misilleme saldırıları veya uçak gemileri ve denizaltıların uzun süre konuşlandırılması gibi kararlılık ve kabiliyet gösteren maliyetli sinyaller göndermelidir.

Örneğin ABD, 2017'de Suriye'de ve 1980'lerde Basra Körfezi'ndeki “tanker savaşında” yaptığı gibi, hasmının uçağını düşürebilir ya da gemilerini batırabilir.

Düşman bir saldırı başlattığında, ABD hızlı davranarak ve saldırıyı püskürterek güçlü bir sinyal gönderebilir. Nisan ayında İsrail'in 300 kadar İran füzesi ve silahlı insansız hava aracına karşı savunulması ABD'nin bir müttefike olan bağlılığını göstermiştir. İsrail ve ABD, İran'ın füze ve insansız hava araçlarının neredeyse tamamını durdurarak Tahran'ın ABD'nin tırmanışına karşı misilleme kapasitesinin sanılandan daha zayıf olduğunu ortaya koydu.

"Patrona baskı" yapılmalı

Caydırıcılık teorisi en az Hizbullah ve Husiler gibi devlet dışı aktörleri ele alırken yardımcı olmaktadır.

Gerillalar devletlerin yüksek değerli askeri hedeflerinden yoksundur.ve gerilla birlikleri, hareketli oldukları ve kendilerini iyi gizledikleri için kullandıkları füze sistemlerini yok etmek zordur.

Gerilla liderlerinin kişisel riske karşı toleransları da yüksek, zira birçoğu şehit olmayı bekliyor ve hatta istiyor. Bu da ABD hava saldırısında öldürülme tehdidini zayıf bir caydırıcı unsur haline getiriyor.

Bu tür gruplarla başa çıkmanın daha etkili bir yolu, füze ve roket saldırılarının devam etmesi halinde bunun sonuçları olacağını ileterek hamileri olan İran'a baskı yapmaktır. Bu hareket tarzı kusurludur.

Tahran vekilleri üzerinde etkisi olduğunu reddedecek ve ABD'yi gerilimi tırmandırmakla suçlayacaktır. Hizbullah ve Husilerin de kendi çıkarları vardır ve hamilerini dinlemeyebilirler.

Yine de her iki grup da İran'ın desteğine bağımlı ve Tahran'ın onlar adına savaşa girmeye istekli olması, İran'a onları durmaya ikna etmek için önemli bir koz veriyor.

Bunun gerçekleşmesi için Tahran'ın, eylemlerinin ABD güçlerine zarar vermesi halinde karşılaşacağı sonuçları anlaması sağlanmalıdır.

ABD misilleme yapma isteğini sözlerle değil eylemlerle ortaya koymalıdır ve bunun yolu küçük adımlar atmak değildir.

Son olarak, Amerika Birleşik Devletleri İsrail'in füze savunmasında sağlam durmaya devam etmelidir. Bunu yapmak kararlılık göstergesidir ve İran'ın seçeneklerini sınırlar. İran füzelerini durdurmadaki başarıları sayesinde ABD ve İsrail İran'ı caydırmak için daha güçlü bir konumdadır.

Bu yaklaşımın potansiyel maliyetleri arasında elbette İsrail'e daha fazla saldırı, uluslararası ticarette azalma ve ABD'nin Orta Doğu'daki konumunun zayıflaması yer alıyor.

Ancak öncelikli hedef ABD çıkarlarını korurken ve bölgedeki saldırganlığı engellerken Orta Doğu'da batağa saplanmaktan kaçınmaksa, Washington caydırıcılığın rahatsız edici riskleri kabul etmeyi gerektirdiğini kabul etmelidir.