Ukrayna’nın yeni Savunma Bakanı Rüstem Umerov kimdir?

Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik topyekün saldırısının başlamasından 19 ay sonra Savunma Bakanı değişti. Eski Savunma Bakanı Oleksi Reznikov, veda açıklamasını yayınlayarak görevden ayrıldı. Reznikov’un İngiltere’ye büyükelçi olarak gönderileceği belirtiliyor.

Ukrayna’nın yeni Savunma Bakanı ise ülke tarihinde ilk kez bakanlık görevine yükselen Rüstem Umerov oldu. Ukrayna Parlamentosu, 338 milletvekilinin oyu ile Umerov’un Savunma Bakanı olarak atılmasını onayladı. Kimsenin karşı oy kullanmadığı oylamada, sadece bir milletvekili çekimser kaldı... Böylece Kırım’ın işgalinden sonra Kırım Tatarlarının Ukrayna’da üst düzey görevlere atanma süreci, Ukrayna Dışişleri Bakan Yardımcısı Emine Ceppar ve Cumhurbaşkanı Zelenski’nin Kırım Özel Temsilcisi Tamilla Taşeva’dan sonra Savunma Bakanı Rüstem Umerov ile devam etti..

41 yaşındaki Umerov, kendi yaşıtı olan çoğu Kırım Tatarı gibi Özbekistan’da doğdu. Ailesi 1944 senesinde Kremlin’in emriyle Kırım’dan Aluşta’dan sürgün edilmiş ve yalnız 1980’li yılların başında geri dönebilmişti.

Bahçesaray’da lise eğitimini tamamladıktan sonra Kiev Ulusal Yönetim Akademisi’nde ekonomi eğitimi alan Umerov, Kırım işgal edilene kadar iş insanı olarak çalışıyordu. Kariyerine 2000’li yılların başlarında Ukrayna’nın mobil servislerinden Lifecell’de başladı. 2010 senesinde ise yatırım alanına geçti. Ukrayna’da İCG İnvestmtns ve iCapital şirketlerinde üst düzey görevler yaptı. Ardından şimdi ABD’de bulunan kardeşi Aslan Ömer Kırımlı ile birlikte iletişim, bilgi teknolojileri ve altyapı alanında faaliyet gösteren Astem adlı yatırım şirketini kurdu. Rustemov kardeşlerin kurduğu Astem Vakfı ise Stanford Üniversitesi’ndeki Ukrayna’nın Yükselen Liderleri programının en önemli bağışçılarından oldu.

Kırım Tatarlarının lideri Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu’nun yakın çevresinde bulunan isimlerden olan Umerov, 2007 senesinde Ukrayna’da Kırım Tatarlarının haklarını savunan STK’larda yer aldı. O zamandan 2019’a kadar ise Kırımoğlu’nun danışmanlığını yaptı. 2021 senesinde de Kırım’ın işgalden kurtarılması için çabaların birleştirilmesini amaçlayan Kırım Platformu’nun eşbaşkanı seçildi.

Umerov, 2019 senesinde Golos (Ses) Partisi’nden Ukrayna milletvekili seçildi. Parlamentoda ekonomi ve milli azınlıkların hakları ile ilgili konularla ilgilendi. 7 Eylül 2022’de ise Ukrayna Parlamentosu, Cumhurbaşkanı Zelenski’nin tavsiyesi ile Umerov’u devlet mal varlıklarının özelleştirilmesi, kirası ve kullanımından sorumlu Varlık Fonu’nun başkanlığına atadı.

Umerov’un bu görevdeyken savaş halindeki Ukrayna’ya yabancı yatırımların sürmesi için çabaladığı biliniyor. Ukrayna hükümetindeki kaynaklar, Umerov’un bir sene içerisinde ciddi sonuçlar elde ettiğini, kurumun yıllardır boş olan kasasını doldurmaya başladığını vurguluyor.

Umerov, Kiev’de "Kırım lobisi"nin en önemli temsilcilerinden biri olarak görülüyor ve aslında Kırımoğlu’nu temsil ediyor. Büyük olasılıkla, bakan atanmasında da Kırımoğlu’nun teklifi ve referansı belirleyici oldu. Umerov’un atanmasında Cumhurbaşkanlığı Ofisi Başkanı Andrey Yermak ile iyi ilişkilerinin de rol oynadığı bildiriliyor. Ayrıca Ukrayna’nın yolsuzlukla mücadele alanında tanınmış aktivistleri Vitaliy Şabunin ve Darya Kalenyuk gibi isimler de Umerov’un atamasını destekleyenler arasında...

Zelenski yönetimi, bu atamayla, 2014’ten itibaren Rus işgaline karşı çıkan, yarımadadaki tüm zorluklara rağmen işgali kabul etmeyen; vatanları Ukrayna’ya sadakatini eylemleri ile sergileyen, topyekün savaşın ardından cephe hattından yardım kampanyalarına kadar her alanda mücadele eden Kırım Tatarlarına minnettarlık ifade etmek istemiş olabilir. Ancak daha da önemlisi bu, Ukrayna’nın "barış için" Kırım’ı işgalden kurtarma hedefinden vazgeçme olasılığını gündeme getirenlere "Kırım Ukrayna’dır" mesajının verilme anlamını taşıyor. Ayrıca Umerov’un Türkiye başta olmak üzere Müslüman ülkeler ile iyi ilişkilerinin de atamada rol oynadığını söylemek mümkün...

Umerov’un askeri deneyimi yok. Fakat buna ihtiyaç da yok. Zira Ukrayna’da 2018’de kabul edilen yasaya göre Savunma Bakanı’nın sivil olması gerekiyor. Ancak Umerov, savaşın başlamasının ardından yürütülen tüm süreçte aktif şekilde yer alıyor. Topyekün saldırının başlamasının ardından Belarus ve Türkiye’de yapılan görüşmelerin aktörlerinden biri de Umerov’du.

Umerov’un özellikle İstanbul müzakerelerinde aktif görev aldığı ve Rus heyetiyle yapılan görüşmelerin birinde ise zehirlendiği bilgisi gerek Ukrayna gerekse de dünya basınında yer almıştı.

Umerov, önce söz konusu iddiayı reddetse de sonra "Çalışıyorum, işimin başındayım. Bir ara bir şeyler oldu, ben kendi kendime teşhis koyamam" diyerek doğrulamıştı. Ukrayna’nın Babel sitesi, Umerov’un tahıl anlaşmasında da yer aldığını yazıyor.

Bu yılın başında ise Umerov, Ukrayna Cumhurbaşkanı’nın eşi Olena Zelenska’nın Birleşik Arap Emirlikleri ve Volodimir Zelenski’nin Suudi Arabistan ziyaretlerine eşlik etmişti. Temmuz’da da Ukrayna ve Suudi Arabistan liderlerinin görüşmelerinin organize edilmesinde görev almıştı.

Kiev yönetimi içerisinden bir kaynağın Rus "Meduza" sitesine yaptığı açıklamaya göre Umerov, bağlantılarını kullanarak Cumhurbaşkanı ve onun ofisinin Ortadoğu’da yeni ilişkiler kurmasına yardımcı oluyor. Meduza, bu konuda şunları yazıyor:

Umarov vesilesiyle Ukrayna için çok önemli olaylar yaşandı. Esir alınan Azov komutanlarının değiştirilmesinde ve onların daha sonraki hayatında, Zelenski’nin Arap Ligi zirvesine katılmasında rolü büyüktü. Üstelik Rusya’nın Arap ülkeleri üzerindeki etkisini biliyoruz. Buna rağmen Zelenski’nin zirveye katılımı sağlandı. Bunda Umerov’un Müslüman ülkeler ile ilişkileri çok önemli rol oynadı.